“Trời muốn trở rét”. Đó là câu nói đầu tiên của người Hà Nội khi thấy gió mùa Đông bắc thổi về. Tôi muốn bắt chước nói: “Trời muốn trở mát” khi buổi sáng cảm thấy tiết trời hơi lành lạnh hiếm có của khí hậu Sài Gòn.

Anh bạn tôi vừa hoàn thành xong những bức tranh sau chuyến phượt. Gã alô tôi đến rửa cọ chúc mừng. Những bức tranh này được hắn gọi là những bí ẩn bất tận. Tôi lại gần và cảm nhận được những thanh âm phát ra qua những vệt màu, những vệt sơn dầu đang chảy, tôi đưa tay sờ lên một tấm, lớp sơn dầu còn nham nhám chưa khô hẳn.

Hoa vạn thọ đã đi vào ký ức những ngày Tết ở quê. Ngày đó, ở quê không có nhiều hoa nên thấy vạn thọ là thấy Tết. Bình hoa trên bàn thờ Phật hay ngoài bàn thiên cũng là bình hoa vạn thọ, ngoài mấy nhành mai vàng thắm.

Hoa vạn thọ đã đi vào ký ức những ngày Tết ở quê. Ngày đó, ở quê không có nhiều hoa nên thấy vạn thọ là thấy Tết. Bình hoa trên bàn thờ Phật hay ngoài bàn thiên cũng là bình hoa vạn thọ, ngoài mấy nhành mai vàng thắm.

Nàng đã đi qua đống đổ nát của cuộc đời mình bằng một cách nào đó tôi không thực sự hiểu. Chỉ biết rằng khi gặp nàng lần đầu tiên tôi rất thích ánh mắt bình thản của nàng ngắm mưa phố núi qua ô cửa nhỏ. Bình thản nhận từ tay tôi tách cafe ấm. Bình thản hỏi tôi về lễ hội mùa xuân ở phố núi sẽ diễn ra sau Tết.

Chú Vĩnh là thợ mộc. Thím Vĩnh bán tạp hóa. Buổi sáng, trước khi bày đồ nghề để làm mộc thì chú Vĩnh đi ra chợ phụ vợ dọn hàng. Trong khi chú Vĩnh dọn hàng thì thím tranh thủ qua mấy quầy gần đó mua rau mắm để lát nữa chú ăn sáng xong tiện tay cầm luôn, khi đứa con gái tan học về nhà thì có sẵn mà nấu bữa trưa.

Ông với bà là hàng xóm, hai nhà chung nhau cái mảnh vườn phía trước. Bên này ông sèn sẹt tiếng ho, bên kia bà luống cuống sang hỏi có can chi không, thuốc để ở đâu. Bên kia bà trượt cái chân, bên này ông chạy qua đỡ dậy, bảo cẩn thận xương xẩu. Bên này vắng ông mới có một buổi, đến chiều ông về tới ngõ bà đã lập cập sang hỏi đi đâu suốt ngày. Ông cười nói tui với bà ngoài sáu mươi rồi, đi đâu được xa nữa mà phải lo, chỉ chờ đi theo ông bà là hết.

Vừa bước đến cổng chùa thì cơn mưa ập xuống. Hải gấp ô bước vào sân thì cũng là lúc tiếng đại hồng chung đã ngân lên. Từng tiếng chuông cách quãng đều nhau tạo ra những vòng khuyên âm thanh lan rộng đến cõi vô cùng. Đã nhiều lần Hải thử nhẩm đếm tiếng chuông. 108 tiếng, đúng 108 tiếng. Tiếng chuông chùa đã thấm vào tâm hồn Hải từ hồi lẩm chẩm biết đi và cứ như thế nó cứ âm vang suốt cuộc đời cậu. Nhà Hải ở sát mé sau vườn chùa Quang Đức.

Ai đến chùa cũng chủ yếu là lễ Phật, gặp gỡ quý thầy, quý cô, thăm viếng thắp nhang cho tro cốt thân nhân, bạn bè thờ ở chùa, rồi ra ngồi hóng mát dưới gốc bồ-đề hay chỗ cây cối tỏa bóng để nghe tiếng chuông mõ, hoặc hàn huyên cùng bạn bè gặp gỡ ở sân chùa.

Chim vịt trước kia là chú vịt ta với bộ lông trắng nõn, vừa mới bể tiếng kêu nghe “kháp kháp”. Người chủ theo ngắm nghía chú và định để dành làm giống. Hàng ngày chú vịt ra vào quanh quẩn nơi góc vườn quen thuộc có một lùm chuối, vài gốc mận và cái ao nhỏ đầy bèo.

Ở làng tôi từ con nít đến ông già bà lão ai cũng biết mụ Thẻo, bởi đơn giản mụ Thẻo là người thỉnh chuông chùa làng sớm hôm mỗi ngày. Chuông hôm điểm lúc mặt trời xế bóng, gà vừa lên chuồng. Nghe tiếng chuông, nhà nhà đều biết đã đến lúc thắp ngọn đèn dầu trên bàn thờ và ngày rằm, mồng một thì thắp nén nhang thơm cúng Phật, tưởng nhớ gia tiên.

山 不 在 高 有 仙 則 名廟 不在 大 有 神 則 灵(*)Sơn bất tại cao hữu tiên tắc danhMiếu bất tại đại hữu thần tắc linh.

Tôi rất vinh dự được mời đọc bài diễn văn trong Đại lễ Vesak Liên Hiệp Quốc lần thứ 12 này. Chủ đề của bài diễn văn hôm nay là “Phật giáo và khủng hoảng thế giới”. Trong khi xem lại thuật ngữ “khủng hoảng”, tôi nhớ đến một lời nói đáng ghi nhớ của Tổng thống Mỹ – John F.Kennedy trong một bài nói chuyện mà Ông trình bày ở bang Indiana vào năm 1959. 

Nhà sư khất thực. Áo tu hành đẫm mồ hôi. Đầu đội nắng, chân trần bỏng rát. Nhẫn nại bước đều khoan thai...

Tâm vừa chất hết quần áo mình vào chiếc vali cũ vừa quan sát căn phòng vốn là nơi chứa đồ đạc không xài nữa trước kia. Anh không biết mình nên buồn hay vui. Buồn vì xa thằng em đã chung sống từ thuở nhỏ dưới một mái nhà. Anh đã làm mọi thứ cho nó từ sau khi má chết. Anh đã là một người mẹ. Bây giờ xa nó, biểu anh không buồn sao được? Nhưng vui - anh vui - vì từ đây, khi anh bước chân ra khỏi ra nhà, chắc chắn vợ chồng nó sẽ không cãi nhau nữa. Tội nghiệp, thằng Tân cũng không phải không thương ...

Mấy lần trước, ba vừa vô ra bệnh viện để chăm sóc bà nội vừa tranh thủ đưa đón em My đi học được, còn má thì vẫn đi bán buổi sáng cho tới gần hết buổi chiều mới dọn hàng về sớm để lo cơm cháo cho ngày hôm sau.