Tôi thường nhớ về chái bếp của mẹ để nuôi dưỡng những hương vị ký ức trong nhiều năm tháng phiêu bạt xa quê. Bếp của mẹ nghèo xác xơ mái lá nhưng luôn ấm lửa và đượm mùi của hai tiếng “quê hương” - khác hẳn với mùi xào nấu đầy dầu mỡ, mùi bếp ga hiện đại, mùi của những bữa cơm rau thịt đầy ắp hoài nghi về lòng tham vô đáy của con người.

Thật tình tôi chẳng biết xuân có tự bao giờ để mà định nghĩa. Xuân cứ y như ngàn hoa nở mà chẳng biết hoa nào nở sớm hoa nào nở muộn vì vốn tất cả đều là sự biến thiên của quy luật tự nhiên hay là tất cả là pháp, khi ẩn khi hiện như con chữ lúc gọi là danh từ, lúc cho là tính từ, trạng từ? Nên, khó có thể lý giải xuân đến lúc nào, có “ở lại cùng ta” hay “ra đi từ độ nào”? Đâu là khởi đầu, đâu là kết thúc?

Đầu năm, mới sớm thức giấc, bật điện thoại, niềm vui như vỡ òa khi thấy hàng loạt tin nhắn của người thân, bạn bè, và của cả những học sinh thân yêu. Dù là những dòng tin nhỏ nhắn, nhưng chứa đựng bao tình cảm yêu thương. Lòng lại trào lên một cảm xúc lâng lâng khó tả.

Mẹ có bốn con trai và một con gái. Các con đều có gia đình ra ở riêng. Chỉ mỗi anh con trai thứ ba là không chịu lấy vợ. Nhà chỉ còn hai mẹ con hôm sớm bên nhau, giá như có thêm con dâu và vài đứa cháu thì mẹ vui biết dường nào!

Chiều xuống chậm, ngập ngừng, như luyến tiếc chút tà huy cuối cùng tiễn đưa năm cũ. Ráng vàng le lói hắt lên tự phía chân trời dần chuyển sang lam, ngả màu tím thẫm, chùng pha sắc xám, huyền ảo, mông lung trong hơi thở nhẹ của ngày tàn.

1. Nồi bánh chưng đêm ba mươi

“Trời muốn trở rét”. Đó là câu nói đầu tiên của người Hà Nội khi thấy gió mùa Đông bắc thổi về. Tôi muốn bắt chước nói: “Trời muốn trở mát” khi buổi sáng cảm thấy tiết trời hơi lành lạnh hiếm có của khí hậu Sài Gòn.

Hoa vạn thọ đã đi vào ký ức những ngày Tết ở quê. Ngày đó, ở quê không có nhiều hoa nên thấy vạn thọ là thấy Tết. Bình hoa trên bàn thờ Phật hay ngoài bàn thiên cũng là bình hoa vạn thọ, ngoài mấy nhành mai vàng thắm.

Ai đến chùa cũng chủ yếu là lễ Phật, gặp gỡ quý thầy, quý cô, thăm viếng thắp nhang cho tro cốt thân nhân, bạn bè thờ ở chùa, rồi ra ngồi hóng mát dưới gốc bồ-đề hay chỗ cây cối tỏa bóng để nghe tiếng chuông mõ, hoặc hàn huyên cùng bạn bè gặp gỡ ở sân chùa.

Ở làng tôi từ con nít đến ông già bà lão ai cũng biết mụ Thẻo, bởi đơn giản mụ Thẻo là người thỉnh chuông chùa làng sớm hôm mỗi ngày. Chuông hôm điểm lúc mặt trời xế bóng, gà vừa lên chuồng. Nghe tiếng chuông, nhà nhà đều biết đã đến lúc thắp ngọn đèn dầu trên bàn thờ và ngày rằm, mồng một thì thắp nén nhang thơm cúng Phật, tưởng nhớ gia tiên.

Mùa Vu Lan, đọc báo trong nước thấy thiên hạ bây giờ bỗng khoái chuyện vàng mã hơn bao giờ hết. Một ông triệu phú miền Bắc chỉ trong một đêm đã đốt sạch 1000 con ngựa giấy và hình nhân trị giá 400 triệu đồng Việt Nam. Đổi sang tiền Mỹ, số vàng mã đó trên 20 ngàn dollar. Lại thêm một chuyện để suy nghĩ...

Nghe đến quê ngoại, quê mẹ hình như ai cũng nghe lòng có điều gì chùng xuống mềm lại hơn quê nội (ngoại thương dại thương dột, nội không vội gì thương). Thơ, nhạc, cả tranh ảnh hình như người cũng dành cho mẹ nhiều hơn cha. Gần đây mới có bài hát hiếm hoi viết về tình cha đó là bài của Ngọc Sơn, bên cạnh những bài hát nói về mẹ trong mỗi độ Vu lan về.

Sáng nay, trời phương Nam ngập tràn nắng ấm. Bất chợt, tôi nghe lạc lõng tiếng gù gù của chim bồ câu đang nhẩn nha nhặt thóc trước sân và hồi ức tuổi thơ quay về không dứt. Không biết tự bao giờ khi tôi lên năm, sáu tuổi gì đó thì đã thấy ở nhà nội có một chuồng chim bồ câu xinh xinh với khoảng chục con bồ câu trống lẫn mái.

"Duyên xuất gia thì xuất gia, duyên cư sĩ thì vui làm cư sĩ; đừng cố chấp, gồng mình làm theo mà dễ bỏ cuộc. Trên bước đường tu tập thì đừng vội thấy chùa to lớn mà nghĩ nơi ấy là trú xứ của Chánh pháp; đừng vội thấy thầy được đông chúng vây quanh mà nghĩ là minh sư.

Tự do chính là sự bằng lòng với nơi mà bạn đang ở. Nó trở thành ngục tù khi bạn muốn ở một nơi khác. Chỉ có những người “ham ít biết đủ”, hay biết bằng lòng với những gì mình có thì mới có thể nếm được mùi vị của thế giới tự do.

Bạn có nghe thanh âm mùa hạ? Mùa hạ thì thầm bằng lời của mưa, của ve, của cuốc, của diều, của nắng và của trái tim thao thức.