Hàng Trưởng lão có đại phước mà chẳng quý mình, khinh người

Hình ảnh mang tính chất minh hoạ

"Một thời Đức Phật du hóa tại nước Xá-vệ, trong rừng Thắng, vườn Cấp Cô Độc. Bấy giờ Đức Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:

- Ta sẽ nói cho các ngươi nghe về pháp chân nhân, và pháp không phải chân nhân. Hãy lắng nghe, hãy khéo tư niệm.

…

Lại nữa, hoặc có người thuộc hàng Trưởng lão, quen biết với vua, nổi tiếng với mọi người và có đại phước, những người khác không được như vậy. Người kia nhân vì là Trưởng lão, vì quen biết với vua, vì nổi tiếng với mọi người và có đại phước mà quý mình, khinh người. Đó gọi là pháp không phải chân nhân. Pháp chân nhân xét nghĩ như thế này: ‘Ta không phải do Trưởng lão, không phải do quen biết với vua, nổi tiếng với mọi người và có đại phước mà đoạn trừ được dâm, nộ, si. Hoặc có người nào đó không phải là Trưởng lão, không quen biết với vua, không nổi tiếng với mọi người và cũng không có đại phước, nhưng người ấy thực hành pháp như pháp, tùy thuận pháp, hướng pháp, thứ pháp, do đó mà được cúng dường cung kính’. Như vậy, vị này thú hướng sự chứng đắc pháp chân đế, nhưng không quý mình, không khinh người. Đó gọi là pháp chân nhân".

(Kinh Trung A-hàm, phẩm Trường thọ vương, kinh Chân nhân, số 85 [trích])

Người tu mà lên đến hàng Trưởng lão là khó, phải trải qua một thời gian dài tu luyện, thành tựu các phẩm chất của bậc cao tăng, thạc đức. Vị Trưởng lão mà quen biết với vua quan, những người có thế lực, danh tiếng lẫy lừng, có nhiều phước báo lại càng khó hơn. Thế nhưng chỉ sơ suất một niệm, thấy mình có đại phước mà quý mình và khinh người, liền rơi vào pháp không phải chân nhân. 

Vì sao vậy? Bởi còn nhân ngã, tham sân si có cơ hội hiển bày. Có phước mà chưa thành tựu trí tuệ rốt ráo, có những thành công hiện thế nhưng tâm chưa đạt đến chỗ siêu thế thì chưa bước vào địa vị của bậc chân nhân. Trong khi có những bậc tu hành với vẻ ngoài bình thường, không thành tựu phước lớn, cũng chẳng thân cận các vị có quyền cao chức trọng, chỉ chuyên tu tập thiền định, ẩn dật nơi chốn tùng lâm, chứng đắc được pháp chân đế thì thành tựu pháp của bậc chân nhân.

Thế nên tu tập đến chỗ đại phước, có danh phận, được nhiều người kính ngưỡng vẫn cần sự khiêm hạ. Thấy rõ rằng phước đức chỉ là pháp hữu vi, là phương tiện thù thắng để làm đạo. Nếu chưa đoạn tận phiền não, Thánh vị chưa dự phần thì cũng chẳng có gì để quý mình, khinh người. Trong nhà đạo, quý ở chỗ chứng đắc pháp chân đế, đoạn tận tham sân si thì dù đang trong thân phận hay hoàn cảnh nào cũng là bậc chân nhân, xứng đáng được cúng dường.

Trong sự tu hành, danh lợi là những thứ chướng ngại không dễ vượt qua. Lợi thì thô, dễ thấy và còn có điểm dừng nhưng danh thì vi tế và vô hạn. Để thấy cái hư danh mà xả buông, tùy duyên và tùy thuận là một thách thức lớn. Danh vọng hay danh dự đều luôn gắn liền với tự ngã. Mục tiêu của nhà đạo là hướng đến vô ngã, có vô ngã mới có giải thoát và Niết-bàn. Người xưa đã đúc kết kinh nghiệm rằng “Càng cao danh vọng càng dày gian nan”. Gian nan là khổ lụy nên chẳng có gì để bám víu và tự hào, dù đang ở địa vị nào cũng phải giữ mình, khiêm hạ, thận trọng không để rơi vào quý mình và khinh người, pháp không phải bậc chân nhân.

Quảng Tánh