Kà Ốt - xóm chùa bình yên

Chùa Kà Ốt

Nếu tính từ thị trấn Tân Châu đến ấp Kà Ốt thì cũng không xa lắm. Cứ đi theo trục lộ 785 đến chợ Kà Tum rẽ vào chừng hơn hai cây số nữa là đến ấp Kà Ốt. Xã Tân Đông là một xã biên giới của huyện, nơi đây có nhiều đồng bào người Khmer sinh sống lâu đời, mà cụ thể và tập trung nhất là ở ba ấp Kà Ốt, Tầm Phô và Suối Dầm. Nhưng về sinh hoạt văn hóa thì Kà Ốt nổi trội hơn cả vì nơi đây có ngôi chùa khá lớn. 

Trong ấp có tổng cộng 164 hộ dân sinh sống, con đường trong ấp được trải nhựa bằng phẳng và rất sạch sẽ. Bà con ở đây vẫn còn giữ sinh hoạt theo nếp cũ, những ngôi nhà sàn rộng rãi, vững chãi vẫn còn đó mang một nét kiến trúc nhà ở đặc trưng của người Khmer. Trong ấp cũng có nhiều quán bán hàng phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt của bà con. Rải rác có những tiệm may, tiệm đồ cưới theo phong cách Khmer rất riêng và đẹp. 

Theo lời anh Sây trưởng ấp kể lại, thì năm xưa chiến tranh xảy ra ở nơi đây rất ác liệt, bom đạn dội xuống như vãi thóc. Nhà cửa bị đốt, phá hết, bà con phải bồng chống nhau và ôm cốt Phật chạy qua bên kia biên giới Campuchia để tránh đạn. Mãi đến những năm 1979, bà con mới lần lượt trở về mảnh đất này để sinh sống làm ăn cho đến ngày hôm nay… 

Lang thang trong xóm ấp Kà Ốt có một cảm giác rất thanh bình của một miền quê. Vẳng xa những tiếng gà trưa như cắt cái không gian im ắng, theo những sợi nắng mà xuyên qua lá cành, rơi xuống lòng nghe thanh thản làm sao. Trẻ con ở đây thường tụ tập dưới những bóng râm chơi đùa rất vô tư, mà những nơi khác đã dần dần biến mất, thay vào đó là những trò game, điện tử… Bà con Khmer ở đây đều theo đạo Phật. Chính vì vậy mà ngôi chùa là trung tâm văn hóa, tâm linh của họ. 

Theo con đường từ phía chợ chạy vào, vừa qua khỏi ấp Đông Tiến là gặp ngay cổng chào của ấp văn hóa Kà Ốt. Chạy qua khỏi cổng chừng trăm mét là đến ngay ngôi chùa của bà con. Chùa này theo tôi được biết là bắt đầu xây dựng từ năm1980 và mãi đến năm 1996 mới hoàn thành. Chùa có tên ban đầu là Kiri Sattray Menchey Kà Ốp, có nghĩa là “danh thơm của người phụ nữ chiến thắng ở gần núi”, sau này thì bỏ đi phần sau, chỉ còn lại là Kiri Sattray Menchey như hiện nay. Nhưng người dân ít gọi đúng tên chùa mà quen gọi là chùa Kà Ốt vậy. 

Thật ra, cách gọi tên Kà Ốt là vô nghĩa mà phải là Kà Ốp mới đúng. Vì Kà Ốp có nghĩa là hương thơm. Nếu Kà Tum có nghĩa là trái cây chín, hay tên một loại bánh nếp đậu hấp thì Kà Ốp là hương thơm của hai loại ấy. Tính chất lãng mạn trong cách đặt tên của người xưa là vậy. 

Trong toàn tỉnh Tây Ninh có tổng cộng 6 ngôi chùa Nam tông Khmer, thì huyện Tân Châu có một ngôi duy nhất đó là chùa Kirisattaymenchey. Quần thể kiến trúc chùa, tượng tọa lạc trong một khu đất khá rộng, có cả rừng cây và tre rất đẹp. Ngôi chánh điện được xây trên một nền cao vuông vức, có bậc thang đi lên ở bốn hướng Đông Tây Nam Bắc. Nhưng hướng chính của ngôi chánh điện vẫn là hướng Đông, vì theo triết lý của người Khmer là Phật ở phương Tây, ngồi nhìn qua hướng Đông, và hướng Đông là hướng của Phật vậy. Ngôi chánh điện xây theo phong cách các chùa Khmer truyền thống, tuy không có nhiều tầng mái, nhưng vẫn là mái nhọn, lợp ngói, trên có trang trí các đầu rồng trông rất tao nhã. 

Phía trước sảnh của chánh điện vẽ một bức tranh trong tích Đức Phật đang chuyển pháp luân lần đầu tiên cho năm anh em Kiều Trần Như trông rất sống động. Bên trong chánh điện bài trí các đồ thờ và các tư thế của tượng Thích Ca Mâu Ni một cách trang nghiêm và đúng theo triết lý văn hóa Phật. Mặt phía sau chánh điện là bức tranh 5 vị Phật, trong đó có 4 vị đã thành quả Phật theo thời gian, 1 vị chưa đắc quả là Di Lặc (còn mặc thần phục). 

Bên trái chánh điện là ngôi tháp thờ cốt của các nhà sư đã viên tịch và cốt của Phật tử. Có một điều đặc biệt, người Khmer ở đây sau khi mất họ không thực hiện nghi lễ hỏa thiêu như bà con Khmer ở Tây Nam Bộ, mà họ chôn như người Việt, rồi sau đó mới lấy cốt đưa vào chùa. 

Sau ngôi chánh điện là khu bài trí các pho tượng. Nổi bật nhất là pho tượng Phật Thích Ca to lớn trong tư thế kết ấn xúc địa ngồi trên một bệ cao. Phía bên trên là bánh xe pháp luân có tám nhánh tượng trưng cho Bát chánh đạo. Hai bên tôn tượng là hai con kỳ lân được chạm trổ khá công phu tượng trưng cho sức mạnh của trí tuệ tầng trên. Phía sau là tượng Chằn cầm chày vồ canh giữ như thần hộ pháp, xua đuổi cái ác cái xấu ra khỏi nơi chánh đạo. 

Đâu lưng với tôn tượng Thích Ca là tượng một người phụ nữ trong trang phục truyền thống Khmer, đó là tượng Bà Mẹ Đất, vị thần chứng giám cho sự thành đạo của Đức Phật. Sau cùng là bàn thờ chư thiên. Ngôi sala xây lệch ra góc trái phía sau chùa trông rất đẹp và sạch sẽ. Nơi đây để sư trụ trì và ban quản trị làm việc các vấn đề có liên quan đến Phật sự của nhà chùa. 
 

Sinh hoạt của đồng bào Khmer tại chùa Kirisattraymenchey 

Chùa Kirisattraymenchey là nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh cho bà con người Khmer trong ba ấp Kà Ốt, Tầm Phô và Suối Dầm. Chùa có ban quản trị, nhưng người quan trọng nhất ở đây vẫn là Sư cả Sơn Bình Định. Sư cả không chỉ là người tu hành mà còn là một nghệ nhân. Vì kinh phí của chùa hạn hẹp, nên hầu như các công việc trang trí, sửa chữa các hoa văn kiến trúc đều một mình sư làm. Ngoài công việc Phật sự thường nhật và việc dạy chữ, dạy kinh kệ cho các Sa-di, vốn là con em trong ấp đến chùa tu học, thì sư dành nhiều thời gian cho việc sửa sang lại các hạng mục của chùa để phục vụ cho bà con Phật tử. 

Có một lần vào buổi trưa nắng, tôi ghé thăm chùa, thấy sư đang bắc giàn, vẽ hoa văn cho tượng Phật. Sư vừa làm, vừa tiếp chuyện rất cởi mở. Sư không những am tường giáo lý, hệ thống kinh, luật, luận Pali mà còn rất thông hiểu về biểu tượng học Phật giáo. Song, sư cũng than phiền rằng bà con Khmer ở đây còn khá rụt rè, chỉ làm theo cái vốn có, chứ không chịu tìm hiểu kỹ mọi chuyện để mở rộng tầm hiểu biết về văn hóa Phật. Có những vấn đề họ đi khá xa với triết lý Phật, nhưng vì thói quen theo tập tục, nên nói họ không nghe. Rằng việc khai hóa văn hóa là một chặng đường còn dài và sư vẫn mãi một lòng kiên nhẫn vì bà con Phật tử của mình. 

Hàng năm, ngôi chùa còn là nơi diễn ra nhiều lễ hội văn hóa đậm màu sắc của bà con Khmer trong xã như lễ Tắm Phật, lễ Chol Chnam Thmay, Ok Om Bok, Sel Donta…rất đông vui, hoành tráng. 

Có thể nói, tại trung tâm Kà Tum ồn ào náo nhiệt bao nhiêu, thì xóm ấp Kà Ốt lại yên bình bấy nhiêu. Nơi đây con người sống gần như tách biệt với thế giới bát nháo bên ngoài, những ngôi nhà nấp dưới những tán cây vươn mình trong nắng đầy tiếng chim ca. Rừng trong khuôn viên chùa thì mát rượi, gió thổi rì rào như phảng phất lời kinh tiếng kệ. 

Trẻ con trong ấp vào chùa chơi với các Sa-di nhỏ tuổi, áo đời áo đạo hòa lẫn vào nhau trông rất hồn nhiên như một bức tranh đa chiều của sự sống. Đó có khác gì cái mộng bình yên của bao kiếp làm người, thế giới vật chất nuôi dưỡng phần xác, thế giới tâm linh nuôi dưỡng phần hồn. Đời và đạo như không có gì là ranh giới, mà hầu như được gói tròn trong sự mong cầu hạnh phúc ấm no.

Bài, ảnh: Đào Thái Sơn