Đang là dân vùng ven, nhờ thành phố phình rộng ra mà dân thôn Tân Tiến nghiễm nhiên trở thành người thành phố. Trước đến nay ký tá giấy tờ thì họ phải ngược vào ủy ban huyện cách mười sáu cây số đường đi ngoằn ngoèo ổ trâu ổ voi, từ nay thì mang giấy tờ ra ủy ban phường chỉ cách cây số rưỡi mà đường tráng nhựa êm ru.

Không phải làm gì hết mà đùng một cái được có hộ khẩu thành phố, đáng gọi là trúng số. Với những nhà đang còn đất rẫy thì còn hơn là độc đắc. Nhà nào đã trót lỡ cắt rẫy bán dần bán mòn bấy lâu giờ hùi hụi tiếc. 

Nhà của Hiên không có được sự tiếc hùi hụi đó trong những xuýt xoa chuyện trò với hàng xóm vì gia đình Hiên là một trong những hộ đến đây sau cùng, khi đã có lệnh cấm phá rừng. Sang lại rẻo đất tận cuối thôn, trăm mét vuông cất căn nhà sáu chục mét còn lại để đào giếng và chuồng heo mà ba má Hiên phải trả nợ suốt ba năm mới xong.

Nhưng không phải là không có gì để nôn nao. Hiên nghe ba tính toán với má: “Vài năm nữa mấy đứa nhỏ học tới cấp ba thì chỗ này cũng đã đâu vào đó ngon lành, mình bán đi rồi về huyện xa xa mua lại một miếng xấu xấu đủ che nắng mưa tui với bà ở, còn dư ra cho mấy đứa nó ăn học tới nơi tới chốn”.

Vậy là tới đời mấy đứa em của Hiên chuyện ăn học xem ra dễ thở hơn.

Nhưng Hiên thì không đợi được tới lúc đó, chỉ một tháng nữa là khai giảng rồi.

Tiêu chuẩn hộ khẩu vùng ven được giảm năm mươi phần trăm học phí và được ở ký túc xá không mất tiền nay coi như tiêu. Sao mà Hiên mong cái cuộc họp kia lùi lại mười hai tháng, đợi Hiên học nốt năm cuối này rồi hẳn thông báo chính thức.

- Ước điều có lợi cho mình mà ngýợc lại lợi ích cộng đồng thì...

Sư Thanh lắc đầu.

Thì thôi không mong ước ngược nữa, Hiên đi đào giếng thuê kiếm tiền bù khoản học phí từ trên trời rớt xuống, tiền ở trọ nữa.

Hiên đào, thằng em xúc đổ. Đào được mét rưỡi thì xà-beng phập xuống bị dội nảy lên, đụng đá. Hiên sai thằng em về nhà lấy cuốc chim. Thằng em vừa chạy được mấy bước thì Hiên thở ra mừng rỡ, không phải đá tảng. Xoi xà-beng nạy nạy, Hiên bới ra một cục đá to bằng cái mũ bảo hiểm.

Cái xà-beng xoi nạy làm văng ra những miểng đá lóng lánh màu sắc lạ lùng khiến trái tim Hiên đập dữ dội. Vốn liếng của sự ham đọc nhắc Hiên nhớ tới cuộc triển lãm đá. Linh tính, Hiên lau tay vô quần rồi lượm những miểng đá lên và rùng mình cảm nhận rõ ràng là chỗ da tay tiếp xúc với miểng đá nóng lên như xức dầu gió.

*

Được chà rửa sạch sẽ, cục đá hiện ra màu sắc kỳ ảo choáng váng mắt nhìn và ù ù trong tai. Hiên nhớ ra cuộc triển lãm đá đó rồi. Những cục đá được nâng niu như vàng, quý hơn vàng vì vàng có thể đúc khuôn đủ kiểu còn mỗi cục đá là không thể lặp lại kiểu dáng. Đó là mới nói tới kiểu dáng thôi, chưa kể chất liệu và màu sắc…

Vô giá.

Hiên biết cục đá này là vô giá. Nó sẽ thay đổi cuộc đời Hiên, giúp Hiên đi trọn đường mơ ước chứ không chỉ lấy tấm bằng công nhân kỹ thuật bậc ba trên bảy. Hiên sẽ không ích kỷ cho riêng mình. Trong giấc mơ của Hiên có một dãy phòng trọ miễn phí dành cho học trò thôn Tân Tiến.

- Không ổn đâu Hiên - Sư Thanh khe khẽ - Không có gì đặt nền móng trên gian dối mà bền vững cả.

Hiên cắn lưỡi tứa máu. Sư Thanh luôn có lý.

Có lý khi Sư Thanh nói Hiên có phước hơn bạn bè cùng lứa trong thôn nhiều lắm, bạn bè học hết cấp hai là trở về nương rẫy, còn Hiên được ba má cho ra phố học nghề mà cái trường nghề đó lại có dạy chương trình bổ túc cấp ba, đủ cho Hiên tiếp tục nuôi hy vọng thi lên đại học.

- Cái cây mọc lên từ gian dối thì làm sao mà ra quả ngọt hả Hiên?

Hiên vuốt mặt. Từ trước đến nay Sư Thanh nói gì Hiên cũng nghe.

Gian dối? Nếu ông Chín đào giếng ở chỗ khác thì nó vẫn nằm im dưới lòng đất. Vẫn chỉ là một cục đá. Nếu người ông Chín thuê đào giếng không phải là Hiên thì nó đã bị quăng vào đống đất đợi xe xúc tới cạp đổ qua nhà khác làm nền, trở lại nằm dưới đất. Vẫn là một cục đá.

Giả sử, nếu Hiên không hiểu biết gì về nghệ thuật chơi đá cảnh thì nó sẽ bị chính tay Hiên quăng vào xô cho người bên trên miệng giếng quay lên đổ ùm vào đống đất. Vẫn là một cục đá tầm thường.

Giả sử, Hiên đã không lấy cái áo của mình gói cục đá này đem về nhà trong im lặng mà hỏi xin (cùng với đống đất) thì thế nào ông Chín cũng dễ dãi gật đầu.

- Đằng nào thì ông Chín cũng không có cục đá này mà - Hiên lẩm bẩm.

- Nếu Hiên hỏi xin khi nó lẫn trong đống đất thì đúng là ông Chín sẽ dễ dãi gật đầu - Sư Thanh nói.

Hiên đỏ mặt. Lẽ ra chuyện cục đá này Hiên không nên kể Sư Thanh nghe. Lẽ ra hãy đợi đến lúc Hiên biến ước mơ ngày trước của hai đứa thành sự thật - một xí nghiệp mọc lên ngay giữa thôn và tất cả công nhân lẫn cán bộ đều là người của thôn mình. Sẽ không còn cảnh thỉnh thoảng có kỹ sư từ thành phố về bày ra vài cuộc họp, gieo trong đầu nông dân nỗi tò mò hân hoan phương thức canh tác mới, rồi người kỹ sư đó quay về thành phố, bỏ lại mảnh vườn dở dang bao ước muốn đổi thay tốt đẹp hơn.

Hiên bật ra:

- Có cục đá này hay không thì ông Chín cũng chỉ là ông Chín, còn với con là…

- Là nghiệp chướng.

Giọng Sư Thanh nhẹ như gió thoảng mà làm Hiên nôn nao. Bạn học cùng lớp từ khi Sư Thanh còn là cậu học trò ở nhờ chùa, sự ngấu nghiến đọc bất cứ tờ giấy nào có chữ khiến Hiên thuộc nhiều kinh không kém người tu.

Ngậm lại hai tiếng “đổi đời”, Hiên nói khác đi:

- Con sẽ không chỉ vì bản thân con. Thầy yên tâm, con sẽ vẫn đi làm thuê làm mướn kiếm tiền cho việc học của mình được trồng trên sự lương thiện. Thầy biết không, trường trung cấp nghề con học chỉ có năm cái máy cassette cổ lỗ sĩ cho một trăm học viên thực tập. Đứa nào xin được làm việc không công cho tiệm sửa chữa tư nhân thì coi như là quá may mắn vì được rờ mó vào máy móc hiện đại, còn lại thì đành chịu ngu. Ra trường chắc cũng quay về làm rẫy thôi.

Sư Thanh im lặng.

- Con sẽ bán cục đá này để mua tặng trường chục cái máy đời mới nhất. Con chấp nhận mang tội để chín mươi chín học viên được phước. Vậy được không thầy?

Hiên sôi nổi nói và thấy nhẹ lòng hơn vì có lý. Ừ, Hiên sẽ vì mọi người mà thôi.

- Biết sai mà cố gán ghép với việc thiện rồi cho đó là tạo phước đức sao được. Có lẽ dân thôn mình chăm chỉ hiền lành mà cứ khổ vì hiểu về phước đức như vậy đó.

Hiên bặm miệng. Người tu nói gì cũng dễ vì có cần gì nữa đâu.

- Nếu trường có mười cái máy đời mới thì Hiên sẽ trả lại cục đá cho chủ nhân của nó chứ?

Lẽ phải. Cái điều mà vì nó Hiên đã thà làm cỏ mướn đào giếng thuê chứ nhất định không đi cưa cây cho dân buôn gỗ lậu dù tiền công gấp ba. Đào giếng thuê… nên Hiên mới gặp cục đá này.

Thử thách nặng lòng quá.

*

Hai tháng sau, một doanh nhân tặng trường trung cấp nghề của thành phố mười cái máy cassette đời mới, và mười cái máy tính có cấu hình đủ cho dân đồ họa phải thèm.

Chuyện kể là có nhà báo từ thành phố đến Tân Tiến để viết bài về những thay đổi sau khi sáp nhập thành phố, xong, trên đường về ngang chùa bỗng trời đổ mưa ào ạt, nhà báo chạy vô chùa trú mưa và nhân đó phỏng vấn vị sư trẻ.

Nãy giờ chỉ nghe về những thay đổi tốt đẹp như là đường đi được đổ bê-tông sạch sẽ, nhiều người giàu lên nhờ đất ruộng hóa mặt tiền, chợ búa buôn bán đông vui hơn, nhà văn hóa được xây dựng khang trang… Còn Sư Thanh kể về những học trò Tân Tiến háo hức ra phố học nghề với ước ao thay đổi cuộc đời để rồi trở về lại tiếp tục làm rẫy. Vì sao?

Chuyện kể là có một doanh nhân thích làm việc thiện, hôm đó ông uống cà-phê sáng và như thường lệ là đọc báo, thường thì ông chỉ quan tâm tin tức kinh tế và bóng đá, nhưng hôm đó chẳng hiểu sao bài báo viết về trường dạy nghề với năm cái cassette cổ lỗ sĩ lọt vào mắt ông…

Chuyện kể là Hiên vùi cục đá xuống sình cho bùn lấp kín các lỗ li ti, rồi vùi tiếp vào đống đất đặc hơn, và đặc hơn nữa… Trả lại cho nó hình dạng của một vật chôn lấp trăm năm, Hiên bỏ vô xô xách qua nhà ông Chín làm bộ xin ít phân chuồng về đánh luống rau. Ra về, Hiên nói như tiện thể:

- Hôm bữa đào giếng cháu thấy có cục đá nhìn cũng hay hay.

- Cục đá mà hay cái gì?

- Bác gọi điện cho một không tám không hỏi địa chỉ của mấy ông nghệ nhân chơi đá cảnh rồi sẽ biết hay cái gì.

Xong. Hiên về nhà vứt xô “choang” lăn ra ngủ. Giấc ngủ không sợ bị mất của nữa mà vẫn còn đầy mộng mị. Hiên mơ thấy xí nghiệp Hiên làm giám đốc bỗng bốc cháy, công sức mười lăm năm rụi một ngày. Thức giấc, Hiên toát mồ hôi và lúc này mới thật sự là hết tiếc nuối.

Nguyên Hương