Màu trắng hay màu hồng?

Thầy đã qua Nhật từ hơn nửa thế kỷ, xúc động vì nét đẹp này, thầy sáng tác vào năm 1962 một bài văn nhẹ nhàng mà sâu sắc về Mẹ: Bông hồng cài áo. Sau đó, nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ đã sáng tác ca khúc lấy cùng tên và lấy lại ý tứ bài văn; ngay lập tức bài hát trở thành nổi tiếng.
 

Ảnh: Internet

Ta hãy xem lời kể của Thầy Nhất Hạnh:

“Tây phương không có ngày Vu lan nhưng cũng có Ngày Mẹ (Mother's Day) mồng mười tháng Năm (năm đó). Tôi nhà quê không biết cái tục ấy. Có một ngày tôi đi với thầy Thiên Ân tới nhà sách ở khu Ginza ở Ðông Kinh (Tokyo), nửa đường gặp mấy người sinh viên Nhật, bạn của thầy Thiên Ân. Có một cô sinh viên hỏi nhỏ thầy Thiên Ân một câu, rồi lấy ở trong xắc ra một bông hoa cẩm chướng màu trắng cài vào khuy áo tràng của tôi. Tôi lạ lùng, bỡ ngỡ, không biết cô làm gì, nhưng không dám hỏi, cố giữ vẻ tự nhiên, nghĩ rằng có một tục lệ chi đó. Sau khi họ nói chuyện xong, chúng tôi vào nhà sách, thầy Thiên Ân mới giảng cho tôi biết đó là Ngày Mẹ, theo tục Tây phương. Nếu anh còn mẹ, anh sẽ được cài một bông hoa màu hồng trên áo, và anh sẽ tự hào được còn mẹ. Còn nếu anh mất mẹ, anh sẽ được cài trên áo một bông hoa trắng...”.

Sau khi cuốn sách mỏng trang nhã Bông hồng cài áo được đón nhận không lâu, tại Sài Gòn rồi miền Nam, lễ hội Bông hồng cài áo đã trở thành một phần không thể thiếu của Đại lễ Vu lan, và từ sau ngày đất nước thống nhất, phong tục này đã phổ biến từ Nam ra Bắc trong những buổi lễ Vu lan cho đại chúng. Bông cài lên áo, trước hết là bông hồng, nhưng bông hồng làm sao đủ, vì vậy, bông hồng được làm bằng vải, theo hai màu: hồng và trắng. Bông màu hồng được dành cho những người có mẹ đang hiện tiền, bông màu trắng được dành cho những ai không còn có mẹ trên đời. Thường thường Ban tổ chức, chùa, hay trung tâm văn hóa Phật giáo cài hoa cho người tham dự lễ Vu lan, sau khi đã hỏi, hoặc đã biết người đó có mồ côi mẹ hay không.

Buổi lễ Vu lan thường là chan chứa tình cảm, nhưng vô hình trung là dành cho người có mẹ hiện tiền. Được gắn hoa màu hồng, ai cũng thấy vui vẻ, ý thức mẹ là quý nhất trên đời, và bài văn, bài hát của thầy Nhất Hạnh và Phạm Thế Mỹ như thổn thức êm dịu trong tim: “Mẹ già như chuối ba hương/Như xôi nếp một, như đường mía lau”; hoặc: “Mẹ, Mẹ là dòng suối dịu hiền/Mẹ, Mẹ là bài hát thần tiên/Là bóng mát trên cao/Là mắt sáng trăng sao/Là ánh đuốc trong đêm khi lạc lối…”.

Nhưng còn những người được cài hoa trắng? Không ai tỏ lộ niềm vui, dĩ nhiên, người lớn tuổi thì một thoáng đăm chiêu, đượm buồn, nhớ về mẹ đã khuất; chỉ tội các các thanh thiếu niên nam nữ, các người trẻ, có em nghẹn ngào, có người rơm rớm, có em đã khóc thật sự, đặc biệt là những em mới mất mẹ hoặc mặc cảm thân phận mồ côi mà mình không rõ khi nào. Phải chăng buổi lễ âm thầm nhắc nhở chuyện đau thương, chuyện thiệt thòi lớn lao nhất trên đời của người mất mẹ?

Nhiều người có ý kiến, không nên quy định chặt chẽ về màu hoa, người được gắn hoa sẽ chọn màu hoa cho mình: có người không còn mẹ nhưng vẫn chọn hoa màu hồng, có lẽ vì cho rằng, phải luôn luôn giữ Hiếu dầu mẹ còn hay mất.

Theo thiển nghĩ, buổi lễ phải là một sự chia sẻ ấm cúng, thân tình. Chia sẻ niềm vui và cả nỗi mất mát. Niềm vui có mẹ thì được nói, được hát, được ngâm thơ quá nhiều, được hoa màu hồng trên áo, nhưng nỗi buồn mất mẹ của những thanh thiếu niên thì rất cần chia sẻ: nên chăng Ban tổ chức tỏ tình cảm và thái độ ân cần với những em cài hoa trắng, và thỉnh quý thầy cô nói lời chia sẻ, giảng lời Phật dạy về báo hiếu khi mẹ không còn; được như vậy sự bất hạnh sẽ được bù đắp và các em sẽ thấy ấm áp.

Nỗi bất hạnh không chỉ có ở những trẻ mồ côi mẹ, mà còn ở những trẻ xa lìa mẹ, xa lìa cha vì chuyện không hay của người sinh thành. Xã hội ta đang càng ngày càng chịu ảnh hưởng của văn hóa, lối sống phương Tây, con người ngày càng tự do hơn, nhưng đồng thời sự gắn kết gia đình càng lỏng lẻo hơn. Thời nào cũng có những người trẻ bất hạnh do mồ côi sớm, do vô thừa nhận, do mẹ mất tung tích vì hoàn cảnh thương tâm nào đó, nhưng thời nay, chuyện tan vỡ của vợ chồng là khá phổ biến, kéo theo con cái thiếu chỗ dựa về tình cảm và tâm linh; đây là chuyện không xa lạ ở những đất nước phát triển, và cũng là chuyện khá thường tình ở các thành phố lớn trên nước ta. Hậu quả là con ở với mẹ, hoặc ở với cha, hoặc ở ông bà nội, ông bà ngoại, hoặc người thân nào đó. Cho dầu cha hoặc mẹ chu cấp cho con đầy đủ thì việc thiếu vắng tình cảm và sự săn sóc ân cần khiến con chai lì về mặt tình cảm, khó hòa nhập trong xã hội và dễ theo bè bạn xấu. Phải chăng mái chùa, các thầy cô là chỗ dựa tinh thần đáng tin cậy cho các em?

Bên ta có ngày Vu lan Báo hiếu, thì bên Âu Mỹ, và sau này lan rộng trên thế giới, có Ngày của Mẹ, Ngày của Cha, trong hai ngày này, con cái thường có quà tặng mẹ hoặc cha, khiêm tốn thôi, như để chúc mừng và tri ân đấng sinh thành. (Tất nhiên ý nghĩa những ngày này khác nhau, theo ý nghĩa lễ Vu lan, con báo hiếu cho mẹ khi mẹ còn đó hay đã mất; còn Ngày của Mẹ, Ngày của Cha chỉ có tính cách chúc mừng và tri ân khi mẹ, cha hiện tiền, và không có ý nghĩa báo hiếu). Một trường học ở Pháp, Trường Allinges, vùng Haute-Savoie, từ lâu nay có sáng kiến hướng dẫn và tổ chức học sinh trong trường tự làm quà tặng nhân hai ngày lễ này, và đã đầu tư các thiết bị và dụng cụ, nguyên liệu cho các em làm. Sản phẩm là những vật “rẻ mà đẹp”, ví dụ vòng sợi mì nui (nouille), vòng trái tim bằng bột mặn, bánh ngọt, đồ trang trí, những đồ phụ tùng ngộ nghĩnh của nhà bếp… Nhưng năm nay, trường chấm dứt hoạt động dễ thương đó, lý do theo trường cho biết, “để tránh những hoàn cảnh tế nhị”. Hoàn cảnh đó là gì? - Đó là, trong khi rất nhiều học sinh có mẹ, có cha để các em được hạnh phúc tặng quà, thì cũng có không ít em mất mẹ hoặc mất cha, những em mà cha mẹ ly dị, những em sống trong những gia đình tình nguyện nuôi nấng, những em sống trong những gia đình tác hợp lại… Mấy đứa nhỏ tặng quà cho ai? Quyết định của trường bị rất nhiều phụ huynh phản đối. Một vị phụ huynh đã viết trên báo, đại ý: trường không thể tước niềm vui của đa số em được tự tay tạo ra món quà để tặng mẹ, cha; còn với những em có hoàn cảnh tế nhị đó, trường nên khuyên các em tặng quà cho người nuôi nấng mình như dì, bà ngoại, mẹ nuôi… Phụ huynh kiến nghị, nhưng bà hiệu trưởng không lay chuyển, đến nước cuối cùng thì phụ huynh cũng phải thua: “Không có một văn bản nào của Bộ Giáo dục bắt buộc các nhà giáo tham gia Ngày của Mẹ hay Ngày của Cha dành cho trò”.

Mẹ và con - Ảnh minh họa

Nhắc đến các em bất hạnh về hoàn cảnh gia đình, tôi liền nghĩ đến chùa Đức Sơn tại Huế, nơi nuôi dưỡng các em cô nhi, hoặc vô thừa nhận. Đã có gần hai trăm em đã từ nơi đây trưởng thành và vào đời, tự trách nhiệm lấy bản thân, và trong cô nhi viện luôn luôn có khoảng 150 em từ sơ sinh cho đến sinh viên đại học, cao đẳng, được nuôi một cách toàn diện và chu đáo, và được sống trong niềm kính tín Tam bảo. Đến ngày lễ Vu lan, các em được hòa cùng các bác đạo tràng, các bổn đạo và Phật tử của chùa thành kính làm lễ, tụng kinh Vu lan, được chùa cài bông hồng lên áo. Các em có chọn bông màu trắng không? Ni sư trụ trì chùa Đức Sơn cho biết: Tùy các cháu chọn; có nhiều cháu mồ côi vẫn chọn màu hồng, vì cháu cho rằng mình hiện nay có nhiều mẹ, đó là sư trụ trì và các sư cô trong chùa!

Giọt nước mắt của các người trẻ trong ngày lễ Bông hồng cài áo khi được cài hoa trắng trên ngực là đáng quý, rất đáng quý, như góp thêm ngọn gió lành làm dịu hoàn cảnh xã hội và gia đình bức bối vì si mê và thù hận, nhưng nếu các em được học Phật để cảm nhận luật nhân quả, duyên nghiệp, và vô thường, thì các em sẽ nhẹ nhàng hơn trong ngày Vu lan, và nhất là ý thức mình theo Phật để học làm chủ cuộc đời, cố gắng tạo nhân tốt để hưởng quả lành và hồi hướng cho mẹ, cho cha và những người mình xem như mẹ, như cha.

Chúng ta tự hào là con của Phật, dầu hoa cài trên áo là màu hồng hay màu trắng.

Cao Huy Hóa