Phật giáo cho người vô thần

Thống kê luôn luôn có một mức độ không chính xác. Xem các thống kê thời kỳ sắp bầu cử Hoa Kỳ tháng 11/2016 chúng ta thấy: sai nhiều hơn đúng. Nhưng đó là thống kê chính trị; hy vọng, thống kê về tôn giáo tại Hoa Kỳ gần với hiện thực hơn, tuy rằng có độ sai lệch, có thể vì những người thống kê không tiếp cận đầy đủ các dân tộc thiểu số. Một điểm nhận thấy: người Hoa Kỳ ngày càng xa rời các định chế tôn giáo. 

Một bản thống kê của Pew Research ngày 03/11/2015 cho biết, có 36% người Mỹ nói rằng họ đi dự lễ tôn giáo ít nhất một lần mỗi tuần, như thế là giảm từ 39% trong năm 2007. Lý do dẫn đến sự suy giảm như vậy do số người Hoa Kỳ nói rằng họ hiếm khi, hoặc không bao giờ dự lễ tôn giáo (từ 27% trong năm 2007 tăng tới 30% trong năm 2014).

Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)

Tuy nhiên, họ ngồi nhà không có nghĩa là không tu học. Bản tin Pew ngày 03/11/2015 nói rằng có 4/10 dân Mỹ nói họ thiền/cầu nguyện (theo các hình thức tôn giáo riêng của họ) ít nhất một tuần một lần. Như thế, con số 4/10 đông hơn con số 36% đi dự lễ tôn giáo. Riêng về Phật giáo, thống kê trên cho biết 2/3 phật tử Hoa Kỳ (66%) nói rằng họ thiền tập ít nhất hàng tuần.

Một điểm đặc biệt của xã hội Hoa Kỳ: có 1/5 người vô thần/atheist (19%), với ¼ người chủ nghĩa bất khả tri/agnostics (24%) và 28% những người nói họ chẳng theo tôn giáo nào cụ thể/nothing in parcular, cũng có người nói rằng họ thiền tập ít nhất một lần một tuần. Những người trả lời bản thăm dò nói họ thiền tập thường xuyên có thể có hoặc không mang một ý nghĩa tôn giáo; nhiều người thiền tập vì các lý do khác hơn là tôn giáo hay tâm linh (thí dụ, thiền tập vì sức khỏe).

Theo báo The Blaze ngày 12/07/2017, cuộc nghiên cứu mới của The Barna Group, một tổ chức truyền giáo Kitô có bản doanh ở Ventura, California, đã liệt kê 10 thành phố Hoa Kỳ “hậu Kitô” – tức là không có đức tin vào Kitô giáo, cho thấy nơi kém đức tin Kitô nhất ở Hoa Kỳ là: Portland - Auburn (tiểu bang Maine), nơi 57% người thuộc tôn giáo khác hoặc vô thần. Riêng tại California, đứng đầu về kém đức tin Kitô giáo là khu vực San Francisco – Oakland – San Jose, Calif. (50% thuộc tôn giáo khác hoặc vô thần) – và 60% lại nói rằng họ “không đi lễ nhà thờ trong vòng 6 tháng qua”. 

Hiện tượng này dễ hiểu, vì khu vực Bắc Cali đông người gốc Á và là trung tâm điện tử thế giới, nơi tập trung giới trẻ khoa học kỹ thuật và ngay cả khi công ty Google dạy thiền tập trong công ty cũng hoàn toàn không mang ý nghĩa tôn giáo. Viện Barna kết luận nghiên cứu rằng vai trò và tác động tôn giáo trong đời sống xã hội đang giảm dần và nhà thờ không còn đóng vai trò tâm linh văn hóa như những thập niên xa xưa. 

Báo The Blaze cũng ghi nhận một cuộc khảo sát của Viện Gallup từ tháng 12/2016 cho thấy: 21% dân Mỹ hiện nay không có căn cước tôn giáo – tăng từ 15% so với 2008. Thời thập niên 1940s và 1950s, chỉ 2-3% dân Hoa Kỳ không nói về căn cước tôn giáo chính thức. Như thế, cũng giảm dần số người là thành viên chính thức của nhà thờ. Barna nói rằng hồi năm 1973, có 73% dân Mỹ nói họ là thành viên của nhà thờ, trong khi chỉ 56% nói như thế hồi năm 2016. 

Có một điều có thể suy đoán được: số lượng người dân Mỹ ngồi thiền tại nhà đông hơn là vì phương pháp Thiền tỉnh thức (Mindfulness meditation) đang được các bác sĩ và nhà giáo Hoa Kỳ khuyến khích áp dụng để chữa bệnh, giữ sức khỏe và cảm thấy hạnh phúc hơn. Phương pháp thiền có thể áp dụng cho mọi thành phần trong xã hội như vậy có ý nghĩa rất lớn đối với đời sống tinh thần của người dân và phù hợp Hiến pháp Hoa Kỳ - đặc biệt là khi dạy thiền trong quân đội hay trong trường học.

Melvin McLeod, chủ bút tạp chí Lion's Roar, trong ấn bản ngày 06/07/2017, có một bài viết về những người dân không theo tôn giáo. Bài viết với nhan đề “Are you spiritual but not religious? 10 reasons why Buddhism will enrich your path” (Bạn có quan tâm về tâm linh, nhưng lại không theo tôn giáo? Có 10 lý do Phật giáo sẽ làm bạn phong phú hơn).

Những người Mỹ “không theo tôn giáo gì hết” chiếm 1/5 dân số Hoa Kỳ, trong đó có 72% là thế hệ trẻ - Generation Y (còn gọi là thế hệ Millennials) định nghĩa là những người sinh sau thế hệ Generation X. Định nghĩa năm sinh của thế hệ Y không chính xác, ước chừng họ có năm sinh vào đầu thập niên 1980s tới đầu thập niên 2000s.

Những người trẻ đó là tương lai Hoa Kỳ, là thế hệ con em của những người đọc được tiếng Việt tại Hoa Kỳ hiện nay. Xã hội tương lai của họ hoàn toàn khác với xã hội chúng ta đã trưởng thành tại Việt Nam và khác với thế hệ người gốc Việt đầu tiên trưởng thành tại Hoa Kỳ. Melvin McLeod giải thích với hiệc tượng người dân xa lìa tôn giáo nhưng có quan tâm về tâm linh rằng, Phật giáo có 10 lý do rất phù hợp với họ:

1. Không hề có Thượng đế Phật giáo. Phật giáo nói rằng có cõi chư thiên, nhưng nói rõ rằng không hề có đấng sáng tạo. 

2. Phật giáo nói không có chuyện cứu độ. Phật giáo nói rằng có Phật tính, nhưng nói rõ rằng tất cả là thiện tâm nơi tự tâm mỗi người. Chỉ cần bạn nhìn thẳng vào tâm, lặng lẽ, buông xả mọi thứ vướng bận và bản tâm thanh tịnh sẽ hiển lộ. 

3. Vấn đề là khổ, là bất như ý. Câu trả lời, tức là đáp số, là tỉnh thức, là giác ngộ. 

4. Phương pháp tu tập không có gì quá cao xa, chỉ là nơi tự tâm của bạn; nhìn kỹ sẽ thấy nơi tâm bạn đã tự lặng lẽ, tự tỉnh thức, tự hoàn hảo. 

5. Không ai có thể tu tập thay cho bạn, bạn phải tự an tâm mình. Dù việc tu tập có sự giúp đỡ của thiện tri thức, có thầy, có huynh đệ, có bạn hữu… nhưng cốt tủy là nơi bạn.

6. Có một thực tại tâm linh, một thực tại vô sắc (There is a spiritual, nonmaterial reality). Chỗ này, bạn nên tự khám phá trong tâm bạn.

7. Đức Đạt Lai Lạt Ma nói rằng Phật giáo phải từ bỏ những tin tưởng nào mà khoa học chứng minh không có.
 

8. Phật giáo cung cấp nhiều phương tiện thiện xảo cho nhiều nhu cầu, thành phần khác nhau. 

9. Phật giáo cởi mở và không định chế. Cộng đồng Phật giáo tại Hoa Kỳ đa dạng, chống kỳ thị chủng tộc và tính phái (hiểu là cởi mở với cả đồng tính). 

10. Và Phật giáo hiệu quả (it works).

Như thế, khi bạn gặp thế hệ trẻ là những người vô thần, hay chủ trương bất khả tri, bạn có thể hy vọng rằng các em có thể sẽ tiếp cận Phật giáo theo cách khác hơn bạn. Và hãy nói về 10 thích nghi tuyệt vời trên.

Tuy nhiên, có thể vì các em sẽ không thể nhớ hết những điều tuyệt vời đó và cũng không chắc sẽ kiên nhẫn để nghe bậc trưởng thượng nói dài dòng... Trường hợp như thế, bạn chỉ cần nói một điều cốt tủy trong Phật giáo thôi: rằng thực sự không hề có một pháp nào để làm. Để hấp dẫn các em, bạn nên nói theo hình thức một truyện kể... May quá, đã có Nhà sư Ajahn Brahm (sinh tại Anh năm 1951 và tu học theo truyền thống Thái Lan, hiện là viện chủ một Tu viện ở Úc và thuyết pháp ở nhiều quốc gia khác) kể về cốt tủy này trên Youtube. 

Chuyện như sau, trích:

“Một phật tử điện thoại tới tu viện, xin gặp thiền sư: Cung thỉnh thầy tới ban phép lành cho căn nhà mới của con.

Nhà sư đáp: Rất tiếc, thầy đang bận.

Phật tử hỏi: Thầy đang bận làm gì, con giúp được không?

Nhà sư đáp: Thầy không đang làm gì cả và không làm bất kỳ một pháp nào chính là pháp cốt tủy của một nhà sư và con không giúp gì được thầy đâu.

Do vậy, sáng hôm sau, phật tử điện thoại tiếp: Thầy ơi, con mời thầy tới ban phước cho căn nhà con.

Nhà sư đáp: Rất tiếc, thầy đang bận.

Phật tử hỏi: Thầy đang bận gì vậy?

Nhà sư đáp: Thầy không đang làm gì cả.

Phật tử hỏi: Nhưng đó là thầy đã làm hôm qua như thế.

Nhà sư đáp: Đúng vậy, thầy chưa xong mà...” (hết trích)

Như thế, từ 10 thích nghi tuyệt vời trên, bạn có thể nói với giới trẻ hiện đại rằng chỉ cần một mà thôi...

Nguyên Giác