12 quy tắc quan trọng để sống như một thiền sư

Tôi không phải là một thiền sư và tôi cũng sẽ chẳng bao giờ muốn trở thành một thiền sư. Tuy nhiên, tôi tìm được nguồn cảm hứng tuyệt vời trong lối sống của họ: Họ sống đơn giản, họ chú tâm và tỉnh thức trong mọi hoạt động, mỗi ngày họ sống bình an và thư giãn.

Có lẽ bạn cũng không muốn trở thành một thiền sư, tuy nhiên bạn có thể sống theo phong cách nhà thiền, bằng cách tuân theo một số quy tắc đơn giản sau đây:

Tại sao chúng ta lại muốn sống như một thiền sư? Bởi vì ai trong chúng ta mà lại không cần ít nhiều sự tập trung, sự yên tĩnh và sự tỉnh thức trong cuộc sống, có phải thế không? Bởi vì qua hàng trăm năm, các thiền sư nguyện sống cả đời chú tâm vào mọi công việc họ làm, để họ cống hiến và phục vụ người khác. Họ là tấm gương sáng cho chúng ta noi theo. Tuy nhiên, ở đây chúng ta không bàn tới chuyện chúng ta có bao giờ luôn sống được, với các lý tưởng tốt đẹp này hay không.

Một trong những thiền sư mà tôi yêu thích là Thầy Thích Nhất Hạnh, Thầy đã đơn giản hóa các quy tắc, chỉ còn vài chữ như sau: "Mỉm cười, thở và đi chậm". Chẳng có gì hay hơn thế nữa.

Tuy nhiên, đối với những người muốn có nhiều chi tiết hơn, tôi nghĩ đến việc chia sẻ các sự hiểu biết và các trải nghiệm mà tôi đã có, khi tôi sống như một thiền sư. Tôi không phải là một thiền sư... Và, tôi cũng không phải là một phật tử theo Thiền tông. Tuy nhiên, tôi tìm ra được một số nguyên tắc nhất định, mà có thể áp dụng cho bất cứ ai, không cần biết tôn giáo của họ, hoặc là tiêu chuẩn sống của họ như thế nào.

"Thiền không giúp cho chúng ta có các cảm xúc mạnh mẽ, mà Thiền giúp cho chúng ta có sự chú tâm khi làm các công việc thường ngày" - Shunryu Suzuki

Mỗi lúc, hãy chỉ làm một công việc thôi

Quy tắc này (và các quy tắc còn lại) đã trở nên quen thuộc đối với quý vị thường hay vào đọc trang mạng này của tôi (Zen Habits). Đây là một phần trong triết lý sống của tôi, và cũng là một phần trong cách sống của một thiền sư: Hãy chỉ làm từng việc, và không làm nhiều việc trong cùng một lúc. Khi chúng ta rót nước, chỉ rót nước. Khi chúng ta ăn, chỉ ăn. Khi chúng ta tắm, chỉ tắm. Không nên cố gắng làm thêm một vài công việc trong khi ăn, hoặc là trong khi tắm. Trong Thiền tông có câu nói thông dụng như sau: "Khi chúng ta đi bộ, chỉ đi bộ. Khi chúng ta ăn, chỉ ăn".  

Hãy làm việc thong thả và hãy chú tâm khi làm công việc này

Mỗi lúc chúng ta có thể làm một việc, nhưng chúng ta thường hay làm vội vàng. Thay vào đó, chúng ta nên làm việc thong thả và chậm rãi. Hãy hành động với sự chú tâm, không vội vã và không mất trật tự. Điều này cần nhiều sự thực hành, nhưng sẽ giúp cho chúng ta tập trung hơn vào công việc đang làm.  

Hãy nên hoàn tất công việc đang làm, trước khi làm công việc kế tiếp

Tâm chúng ta nên đặt hoàn toàn vào công việc đang làm. Không nên chuyển sang công việc kế tiếp, cho đến khi nào chúng ta hoàn tất công việc đang làm. Nếu vì lý do nào đó nằm ngoài sự kiểm soát của chúng ta, thì chúng ta hãy cố gắng thu xếp, và dọn dẹp công việc đang làm dở dang, trước khi làm công việc mới. Khi chúng ta chuẩn bị xong một miếng bánh mì kẹp (sandwich), chúng ta nên dọn dẹp các vật dụng chuẩn bị, lau dọn quầy và rửa bát đĩa dùng khi chuẩn bị, trước khi chúng ta ăn. Khi chúng ta hoàn tất một công việc, tâm chúng ta sẽ dễ dàng tập trung hoàn toàn vào công việc kế tiếp. 

Làm ít, nhưng hãy làm một cách hoàn thiện

Một thiền sư không sống một cuộc đời lười biếng: ông thức dậy sớm và một ngày của ông có đầy các công việc cần làm. Tuy nhiên, ông không có một danh sách các việc làm nhiều không thể kể xiết - ông có một số công việc chắc chắn sẽ làm vào ngày hôm nay, và ông sẽ không làm nhiều hơn thế. Nếu chúng ta làm ít, chúng ta có thể làm các việc này thong thả hơn, làm hoàn thiện hơn và làm với sự tập trung hơn. Nếu danh sách việc phải làm quá nhiều, chúng ta sẽ làm gấp rút hết việc này sang việc khác. Cho nên tâm chúng ta sẽ không có phút giây nào dừng lại, để suy nghĩ về những gì chúng ta đang làm.

Hãy thêm vào một khoảng thời gian trống, giữa các công việc làm

Liên quan đến quy tắc "Làm ít" ở trên, quy tắc này dùng để thu xếp lịch trình làm việc, để chúng ta luôn luôn có đủ thời gian để hoàn thành các nhiệm vụ. Đừng sắp các việc làm cận kề nhau - thay vào đó, chúng ta hãy đặt các khoảng thời gian trống giữa các công việc. Điều này giúp cho chúng ta có một lịch trình thoải mái, vì khoảng thời gian trống trong lịch trình sẽ hữu ích cho công việc nào mà làm mất nhiều thời gian hơn là chúng ta dự định.

Hãy tạo ra nghi thức cho các công việc làm

Các thiền sư có nghi thức cho mọi điều họ làm, từ cách ăn uống, cho đến cách lau dọn, cho đến cách thiền định. Nghi thức tạo ra một cảm giác quan trọng - bởi vì phải có sự quan trọng đúng mức mới có nhu cầu viết ra các nghi thức. Do đó, chúng ta cần phải hoàn toàn chú tâm để thực hành các nghi thức này một cách thong thả, và chính xác. Chúng ta không cần phải học các nghi thức của Thiền tông, chúng ta có thể tự tạo ra quy tắc cho chính mình, như lúc chuẩn bị thức ăn, lúc ăn, lúc lau dọn. Những gì chúng ta nên làm trước khi bắt đầu công việc, những gì chúng ta nên làm sau khi thức dậy và trước khi chúng đi ngủ; những gì chúng ta nên làm trước khi chúng ta tập thể dục. Chúng ta tạo nghi thức cho bất cứ điều gì chúng ta muốn, thật sự là như thế.

Hãy tạo ra lịch trình giờ giấc cho công việc làm

Các thiền sư thực hiện các hoạt động nhất định, vào các thời điểm nhất định trong ngày. Thời điểm để tắm, thời điểm để làm việc, thời điểm để lau dọn, thời điểm để ăn. Điều này để đảm bảo các việc làm sẽ được thực hiện thường xuyên. Chúng ta có thể chọn thời điểm cho các hoạt động của chúng ta, cho dù đó là công việc làm, hoặc là lau dọn, hoặc là thể dục, hoặc là sự suy ngẫm trong yên lặng. Khi chúng ta cảm thấy có sự quan trọng đúng mức để thực hiện thường xuyên, chúng ta hãy dành một thời điểm cho việc làm này.

Hãy dành thời gian để ngồi thiền

Trong cuộc sống của một thiền sư, ngồi thiền (zazen) là một trong những phần quan trọng nhất trong ngày của họ. Mỗi ngày, họ có một thời gian nhất định để ngồi thiền. Sự thực tập về thiền định thật sự là việc học hỏi cách sống trong giây phút hiện tại. Chúng ta có thể dành thời gian cho việc ngồi thiền, hoặc là làm những gì chúng ta đang làm: sử dụng việc chạy bộ để thực tập cách sống trong giây phút hiện tại. Chúng ta có thể sử dụng bất kỳ hoạt động nào, miễn là chúng ta làm việc này thường xuyên và thực tập như là cách sống trong giây phút hiện tại. 

Hãy mỉm cười khi phục vụ người khác

Thiền sư dành một phần trong ngày của họ để phục vụ những người khác, cho dù đó là các nhà sư khác đang sống trong tu viện, hoặc là cho những người thế tục bên ngoài. Điều này dạy cho họ sự khiêm tốn và đảm bảo rằng họ không sống ích kỷ, vì họ đã dành thời gian để giúp đỡ người khác. Nếu chúng ta là bố mẹ, hầu như chúng ta đã dành thời gian để phục vụ các thành viên khác trong gia đình, và đối với những người không phải là bố mẹ, chúng ta cũng nên làm các điều tương tự. Mỉm cười và tử tế với mọi người có lẽ là cách tốt đẹp nhất để cải thiện cuộc sống của những người xung quanh chúng ta. Chúng ta cũng nên nghĩ đến việc tình nguyện làm các công tác từ thiện, để giúp đỡ người khác.

Hãy xem việc lau chùi và nấu ăn như là sự thực tập về thiền định

Bên cạnh sự thiền tập nói trên, việc nấu ăn cùng sự lau chùi (và giặt giũ) là hai việc làm hạnh phúc  và có vị trí cao nhất trong ngày của một thiền sư. Các việc làm này để thực tập sự tỉnh thức và cũng là các nghi thức lớn để thực hiện mỗi ngày. Nếu việc nấu ăn và lau chùi có vẻ như là một việc làm nhàm chán, thì chúng ta hãy làm các công việc này dưới hình thức thiền định. Hãy đặt toàn bộ tâm chúng ta vào các công việc này, hãy tập trung, hãy thực hiện và hãy hoàn tất các công việc này một cách thong thả. Điều này sẽ làm thay đổi tâm chúng ta trong suốt một ngày (và cũng giúp cho chúng ta có một căn nhà sạch sẽ hơn).

Hãy suy nghĩ về những gì cần thiết trong cuộc sống

Trong cuộc sống của một thiền sư, có rất ít điều họ làm mà không cần thiết. Họ không có một tủ đựng toàn giày dép, hoặc là không có một tủ chứa đầy những bộ quần áo hợp thời trang. Họ không có một chiếc tủ lạnh, và không có một tủ để đầy các thức ăn vặt. Họ không có các thiết bị mới nhất, không có xe hơi, không có máy truyền hình, hay máy nghe nhạc iPod. Họ mặc quần áo đơn giản, có nơi cư trú đơn giản, có các vật dụng trong nhà đơn giản, có các dụng cụ đồ nghề đơn giản. Họ ăn các thức ăn thật đơn giản (các bữa ăn chay thường có cơm, súp đậu hũ miso, rau, và cái loại dưa muối). Tôi không muốn nói là chúng ta sẽ sống y hệt như một thiền sư - vì tôi chẳng bao giờ nghĩ như thế. Tuy nhiên, đây là một lời nhắc nhở cho chúng ta rằng, có rất nhiều điều không cần thiết trong cuộc sống của chúng ta, và thật sự hữu ích khi chúng ta suy nghĩ về những gì chúng ta thật sự cần (những gì chúng ta không cần, có quan trọng để có hay không?)

Hãy sống đơn giản

Qua kết quả tất nhiên của quy tắc 11, cái gì chúng ta sống mà không cần, đó chính là cái không cần thiết. Và như thế, sống đơn giản có nghĩa là chúng ta loại bỏ đi những gì không cần thiết, và giữ lại những gì cần thiết. Mỗi người lựa chọn các điều cần thiết khác biệt nhau. Đối với tôi, gia đình của tôi, những bài viết của tôi, các cuộc chạy bộ của tôi, và nhu cầu đọc sách của tôi là các điều cần thiết. Đối với một số người, tập thể dục yoga và dành thời gian cho bạn bè thân thiết có thể là điều cần thiết. Còn đối với một số người khác, săn sóc cho người đau ốm (hoặc người mẹ cho con bú sữa mẹ), tham gia công việc tình nguyện, đi nhà thờ, sưu tập truyện tranh là điều cần thiết. Chẳng có quy luật nào cho chúng ta biết điều gì cần thiết cho chúng ta - tuy nhiên, chúng ta nên xem xét những gì quan trọng nhất trong đời chúng ta, rồi dọn dẹp và giữ chỗ cho những điều này, bằng cách loại bỏ đi những gì không cần thiết.    

"Trước khi giác ngộ, chúng ta chẻ củi và gánh nước. Sau khi giác ngộ, chúng ta chẻ củi và gánh nước" - Wu Li

Leo Babauta 

Nguyễn Văn Tiến chuyển ngữ

Nguồn: thuvienhoasen.org