Phương pháp hướng thiện cho trẻ

Bên cạnh đó còn rất nhiều câu chuyện trong bộ “Truyện cổ Phật giáo” nhiều tập và đặc biệt là 547 câu chuyện tiền thân. Nếu biết cách, các câu chuyện này là đề tài vô tận để làm nguồn tài liệu trong quá trình giáo dục đạo Phật cho trẻ em. Trẻ em nào cũng mê nghe kể chuyện. Có nhiều bé phải nghe ông bà hoặc cha mẹ kể chuyện mỗi tối như một cách ru ngủ mới chịu. Nếu khéo vận dụng, đọc các mẩu chuyện ngắn chứa đựng giá trị giáo dục, kể các câu chuyện được rút tỉa từ các nguồn kể trên, chọn lọc các chi tiết phù hợp với chủ ý giáo dục của mình, tâm hồn trẻ thơ sẽ dần thấm nhuần tinh thần Phật pháp.

Đối với những câu chuyện chứa đựng bài học đạo đức rõ ràng thì việc truyền đạt nội dung giáo dục tương đối dễ. Như câu chuyện thứ 215 trong chuyện tiền thân chẳng hạn, kể chuyện con rùa không có điều kiện đi xa, được hai bạn ngỗng tốt bụng tìm cách đưa đến tham quan một cái hồ rất đẹp. Chúng nghĩ ra một cách, cả ba cùng ngậm một cành cây, rùa ngậm giữa, hai bạn ngỗng hai bên, để hai bạn ngỗng mang rùa vượt qua sông núi bay đến hồ kia. Để an toàn, ngỗng dặn rùa không được mở miệng. Ấy vậy mà khi bay ngang một làng nọ, đám con nít phía dưới thấy ngỗng và rùa cùng bay là một điều lạ, liền la ó. Rùa định mở miệng chửi “chuyện này có dính dáng gì đến tụi mày chứ”, nhưng chưa kịp cất tiếng, nó rơi xuống đất... Đây là hậu quả của người không giữ được cái miệng và các em dễ dàng nhận ra ý tưởng này ngay sau khi nghe câu chuyện. Ta chỉ cần nhắc thêm một tí để ý tưởng được khắc sâu trong tâm trí các em là được.

Thế nhưng, có những câu chuyện cần gợi ý bằng các câu hỏi mở, các em mới nhận ra điều cần học. Chúng ta cần tinh ý hơn mới có thể chọn ra các chi tiết phù hợp để dắt dẫn trẻ em hiểu được phẩm chất tốt các em cần học tập và rèn luyện. Tôi có thể chọn câu chuyện tiền thân số 300, chuyện con sói xảo quyệt, làm ví dụ.

Chuyện kể có một con chó sói sống trên một phiến đá cạnh bờ sông Hằng. Khi nước lũ tràn về và dâng cao, nó không đi kiếm ăn được. Nó nghĩ, “Ta nằm đây không có gì ăn, tốt hơn ngày nay ta tu bằng phương pháp nhịn ăn”. Nó hứa sẽ giữ đúng lời để tạo công đức tu tập cho nó. Bất chợt, có con dê rừng xuất hiện. Nó nghĩ, “À có con dê rồi, để hôm khác tu nhịn ăn, giờ đói lả mà bỏ miếng mồi ngon thế này thì tiếc quá”. Nó nhảy đến vồ con dê. Trượt mất, dê nhanh chân chạy vào rừng, nó bất lực nằm thở dài, tự nhủ, “Được rồi, dù sao việc tu bằng cách nhịn ăn của ta ngày nay vẫn được giữ trọn vẹn!”.

Với câu chuyện này, điều chúng ta muốn các em nhận thức rõ là không giữ lời hứa, dù với mình hay với người, đều không tốt. Nếu các em không tự nhận ra, chúng ta cần vài gợi ý nhỏ qua các câu hỏi định hướng dạng mở để các em tiếp cận vấn đề dễ dàng hơn.

Sau mỗi câu chuyện, chúng ta không quên liên hệ thực tế để các em ghi nhớ ý tưởng sâu hơn. Với ví dụ này, chúng ta có thể hỏi các em có khi nào không giữ lời hứa chưa? Đó là những trường hợp nào? Các em có cảm giác thế nào khi không giữ lời hứa? Có khi nào từng là nạn nhân của việc không giữ lời hứa? Cảm giác lúc đó thế nào? Nếu khéo léo, đây là cách dạy Phật pháp hiệu quả nhất dành cho trẻ em.

Thích Nữ Liên Trí