Tín ngưỡng thờ Mẫu ở Việt Nam được công nhận là Di sản thế giới

Đoàn Việt Nam bảo vệ thành công hồ sơ di sản "Thực hành Tín ngưỡng Thờ Mẫu Tam phủ của Người Việt" tại UNESCO.

Vào hồi 17h15 giờ địa phương (21h15 giờ Việt Nam) ngày 1.12.2016, tại Phiên họp Uỷ ban Liên Chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 11 của UNESCO diễn ra tại thành phố Addis Ababa, nước Cộng hòa dân chủ Liên bang Ethiopia, di sản Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt đã chính thức được UNESCO ghi danh tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Ông Phạm Sanh Châu, Vụ trưởng vụ văn hóa đối ngoại và UNESCO (Bộ Ngoại giao), người tham dự phiên họp cho biết trên facebook cá nhân, ông là người theo sát di sản Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ tại Phiên họp Uỷ ban Liên Chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 11 nên ông biết, hồ sơ "Thực hành Tín ngưỡng Thờ Mẫu Tam phủ của Người Việt" được viết với chất lượng cao và là 1/18 hồ sơ được thông qua không cần thảo luận. 19 hồ sơ khác tranh luận quyết liệt kể cả di sản Yoga của Ấn độ. Cùng đợt vinh danh này có cách sản xuất 1500 loại Bia của Bỉ, điệu nhảy Rumba của Cuba và săn mồi bằng chim ưng của 18 nước đồng trình.

Từ Ethiopia, đêm 1.12, ông Phạm Sanh Châu chia sẻ với Dân Việt: "Tôi rất vui và hạnh phúc khi hồ sơ di sản Tín ngưỡng Thờ Mẫu Tam phủ của Người Việt" được UNESSCO ghi danh là Di sản Phi Vật thể Đại diện của Nhân loại. Đây là niềm tự hào của tất cả chúng ta, những người dân Việt Nam với thế giới".

Tứ phủ của đạo diễn Việt Tú được anh ra mắt tại rạp Công nhân, Hà Nội giữa tháng 3.2016. Đây là chương trình biểu diễn của công ty Nhà hát Việt, trình diễn ba giá đồng nằm trong 36 giá thuộc nghi lễ lên đồng: đó là giá Đệ nhị, giá Ông Hoàng Mười, giá Cô bé thượng ngàn. 

Được biết, hồ sơ “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu tam phủ của người Việt” được UNESCO công nhận với những tiêu chí nổi bật sau:

- Di sản được coi là một phương thức quan trọng đối với các cộng đồng để thể hiện ký ức lịch sử, bản sắc văn hóa, tinh thần đoàn kết và đáp ứng nhu cầu tâm linh;

- Việc ghi danh di sản này sẽ góp phần vào khả năng bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể nói chung và nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của di sản ở các cấp độ khác nhau, do có những điểm tương đồng văn hóa giữa các cộng đồng và các nhóm người tôn thờ các thánh mẫu (nữ thần) như là biểu tượng của lòng từ bi và ban ơn trong các phần còn lại của thế giới, và sự kết hợp của đạo giáo, Phật giáo và nhiều tôn giáo khác đại diện cho di sản này. Đây là di sản chung của nhiều nhóm dân tộc ở Việt Nam, do đó việc ghi danh sẽ khuyến khích đối thoại và tôn trọng sự đa dạng văn hóa ở cấp địa phương. Sự sáng tạo của con người sẽ phong phú hơn vì các yếu tố nghệ thuật của di sản bao gồm những bộ trang phục, điệu múa và âm nhạc chiếm một vị trí quan trọng trong lễ hội;

- Từ những năm 1990, Việt Nam đã tiến hành những biện pháp nhằm bảo vệ và phát huy giá trị di sản từ cấp Trung ương đến địa phương. Những biện pháp này thể hiện sự cam kết của chính phủ, cộng đồng và các nhóm chuyên nghiệp trong việc bảo tồn di sản. Mục tiêu tổng quát là nhằm bảo vệ di sản chống lại các mối đe dọa đến từ bên ngoài và bên trong, chẳng hạn như việc thương mại hóa quá mức hay các nghi thức cúng bái bị bóp méo;

- Di sản đề cử được xem là kết quả của sự tham vấn rộng rãi và hợp tác giữa những người thực hành tín ngưỡng ( thủ nhang, cung văn và thanh đồng tâm linh), đại diện cộng đồng và các viện nghiên cứu, cũng như một số tổ chức phi chính phủ và cơ quan chính phủ;- Di sản đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia vào năm 2013. Công tác kiểm kê di sản được Cục Di sản văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam cập nhật hàng năm. Di sản được xây dựng với sự tham gia của cộng đồng địa phương, già làng và thủ nhang.

Trước đó, vào tháng 3.2014, Việt Nam đã chính thức đệ trình UNESCO hồ sơ “Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” xét đăng ký vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Theo Giáo sư Ngô Đức Thịnh, Ủy viên Hội đồng Di sản Quốc gia, tín ngưỡng thờ Mẫu là một tín ngưỡng dân gian thuần Việt, đã có lịch sử từ rất lâu. Tín ngưỡng thờ Mẫu biến chuyển, thích ứng trong sự đổi thay của xã hội người Việt. Đồng thời lại được ra đời từ trong cuộc sống đấu tranh với thiên nhiên khắc nghiệt, cường quyền đè nén và nạn ngoại xâm tàn bạo, nên tín ngưỡng đã trở thành mối gắn bó rất tự nhiên với người dân lao động.

Ngoài ra tín ngưỡng thờ Mẫu hướng đến cuộc sống thực tại của con người với ước vọng sức khỏe, tài lộc, may mắn. Đây là một nhu cầu trong đời sống tâm linh của người Việt.

Tín ngưỡng thờ Mẫu được hiểu là gắn liền với nhiều hình tượng người phụ nữ là các nhân vật lịch sử hoặc được lịch sử hóa như Thánh mẫu Liễu Hạnh, Quốc mẫu Âu Cơ, Vương Mẫu (tương truyền là người mẹ của Thánh Gióng), Linh Sơn Thánh Mẫu…