Khi Người Lao Công Quét Dọn Thuyết Trình

Ảnh minh họa

Ngày ấy... năm 1994, TRW (Thompson Ramo Wooldridge, Inc.) với  8 hãng lớn khác trúng thầu của Bộ Năng Lượng (Department of Energy) về việc nghiên cứu về thiết lập một “kho phế thải chứa đựng chất phóng xạ”
(Radio Active Waste Management) trong lòng núi Yucca Mountain cách
thành phố Las Vegas, tiểu bang Nevada, khoảng 100 dặm về hướng Tây
Bắc. Lúc bấy giờ tôi là  trưởng toán kỹ thuật của TRW chịu trách nhiệm
nối kết các hệ thống máy móc từ hiện trường (Yucca Mountain) về văn
phòng Bộ Năng Lượng ở Hoa Thịnh Đốn về  trụ sở của 9 hãng xưởng rải
rác trên khắp nước Mỹ nên “bị” chỉ định thuyết trình phần “Systems
Integration” trong cuộc họp “kick off”. Hiện diện trong cuộc họp này,
ngoài ban quản trị và  một số nhân viên kỳ cựu của các hãng trúng
 thầu, còn có đại diện chính chức của Bộ Năng Lượng, cùng những người
rất quan tâm tới vấn đề bảo vệ môi sinh vì lo sợ ảnh hưởng của chất
phóng xạ trên vùng đất của họ như: Thống Đốc, Nghị sĩ và Dân Biểu của
tiểu bang Nevada.

Sau khi nhận được tin, tôi đã lên gặp ông giám đốc lo về kỹ thuật của
TRW để năn nỉ xin ông đổi người khác, hoặc chính ông ta thuyết trình
vì tôi run lắm. Ông ta chẳng những không chấp thuận mà  còn nhắc tôi
rằng đây là  “vinh dự” của hãng TRW nên phải cố gắng hết sức mình làm
cho tốt trước mặt “bá quan văn võ” của chính phủ cũng như ban quản trị
của các hãng khác. Tôi tìm gặp một ài người Việt Nam đã làm cho TRW
lâu năm xin ý kiến, ai ai cũng sợ cho tôi, vì tiên đoán tôi sẽ bị những

chuyên viên của nhiều hãng khác bắt bẻ về kỹ thuật, và  nhất là
bị kỳ thị vì giọng nói tiếng Anh không chuẩn. Tôi làm liều gọi cho
“xếp lớn” của TRW xin ông can thiệp để thay đổi nhưng chính ông ta lại
bảo tôi rằng đây là  “ván bài  định mệnh” và hãy dẹp hết những công việc

khác, lo chuẩn bị kỹ lưỡng vì ban giám đốc đã họp bàn nhiều lần trước khi

quyết định đưa tôi ra làm người thuyết trình về kỹ thuật...

Tôi đã “ăn không ngon, ngủ không yên” suốt hai tuần lễ chuẩn bị tài
liệu thuyết trình, và cuối cùng lại còn run sợ hơn nữa vì cuộc họp
được dời về trụ sở của hãng Booz, Allen & Hamilton (BAH) để tiện đường
“Metro” (xe điện ngầm) cho những người tham dự, đặc biệt là nhân viên
chính phủ đến từ Hoa Thịnh Đốn. Tôi chẳng xa lạ gì với hội trường của
hãng BAH, vì lúc mới qua Mỹ tôi vẫn tới nơi này mỗi tối để lau chùi
quét dọn trong thời gian còn là sinh viên ở Virginia. Tôi lo sợ không
biết những nhân viên và ban quản trị tại đây sẽ nghĩ gì về mình khi
nhận ra anh chàng “thuyết trình viên” hôm đó xuất thân là người “lao
công quét dọn” văn phòng cho họ hơn 8 năm về trước. Tôi tâm sự với một
số bạn bè người Việt trong sở về điều này và  người nào cũng ưu tư

lo lắng cho tôi. Đã tới đường cùng nên tôi chỉ biết liều mình “nhắm mắt

đưa chân” phó mặc cho số phận.
Ngay từ đầu, cơ hội thành công của tôi chỉ như “sợi tóc treo mành” vì
tất cả những hãng đấu thầu đều muốn gạt TRW ra khỏi vị trí đứng đầu về
kỹ thuật trong đề án mới; riêng cá nhân tôi chỉ là một người “thiểu
số” nói tiếng Anh chưa rành... và bây giờ lại còn thêm mặc cảm là
người “lao công quét dọn” ngay chính nơi mình sẽ lên bục đứng thuyết
trình.

Buổi sáng hôm đó tôi tới “hiện trường” thật sớm nhưng đã có lác đác
một số người đang xếp hàng trước phòng tiếp tân để nâậg tên và tài
liệu. Theo chương trình, tôi và  4 người thuyết trình khác sẽ lên họp
bàn với phát ngôn viên của Bộ Năng Lượng khoảng 30 phút trước khi bắt
đầu, để làm quen và  thống nhất chương trình làm việc. Vừa bước vào
văn phòng phía sau hội trường, tôi đã đụng đầu ngay ông Sam, phó chủ
tịch của hãng BAH, đang đứng tán gẫu với người điều khiển chương trình
hôm đó, bà Jeanette, phát ngôn viên của Bộ Năng Lượng. Sau khi bắt tay
giới thiệu, ông ta quay sang hỏi tôi:

- Tôi thấy anh quen lắm, không biết chúng mình đã bao giờ gặp nhau chưa?

Tôi đã nhận ra ông Sam chính là vị giám đốc đã từng nói chuyện và
khích lệ tôi ngày trước, mỗi khi tôi đến hút bụi văn phòng cho ông vì
hầu như tối nào ông ấy cũng ở lại rất trễ, nên nhỏ nhẹ trả lời:

- Gần 10 năm trước, tôi vẫn tới dọn dẹp văn phòng cho ông mỗi tối.

- À ha. Anh chính là “người sinh viên trẻ” vừa đi học vừa làm lao công
ban tối. Đúng rồi. Tôi đã nhớ ra rồi. Anh chỉ già dặn hơn một tý. Khâm
phục... Khâm phục!

Tôi chỉ biết mỉm cười nói “cám ơn”, còn bà Jeanette thì niềm nở:

- Hay quá! Nếu anh John không ngại, tôi sẽ dùng chi tiết này để giới
thiệu về anh trước khi thuyết trình.  Sam nghĩ sao?

- Tôi cũng nghĩ vậy. Để xem... Từ hơn 8 năm nay, tôi không gặp lại
John, và tôi cũng chưa bao giờ gặp một người lao công ham học như thế.
Tôi còn nhớ John đã từng xin tôi những xấp giấy chi chít những “source
code” nhân viên của tôi vất thùng rác để về nghiên cứu học hỏi thêm.
Đáng lẽ ngày đó tôi nên nói chuyện với anh nhiều hơn và thuê anh vào
làm trong hãng của tôi... Sau khi anh nghỉ làm ban đêm, tôi hỏi thăm
mới biết anh đã ra trường và có việc làm tốt, nhưng tôi không ngờ
“thuyết trình viên kỹ thuật” hôm nay lại chính là anh. Anh xứng đáng
làm thầy của chúng tôi!

Sau đó, bà Jeanette nhờ ông Sam ghi lại những chi tiết về cá nhân tôi
trong khi bà tiếp tục gặp gỡ và nói chuyện với những thuyết trình viên
khác vì đã có vài người tới phòng họp. Sau mấy phút giới thiệu và họp
bàn về buổi thuyết trình, ai ai cũng vui vẻ khích lệ tôi... Theo
chương trình, bà Jeanette và ông Sam sẽ điều hợp chương trình và năm
chúng tôi sẽ ngồi trên “sân khấu”, quay mặt xuống hội trường với
khoảng gần 400 người tham dự. Tôi sẽ là người thuyết trình cuối cùng
vì trước đó, đại diện Bộ Năng Lượng sẽ nói sơ qua kế hoạch chung của
quốc gia về vật liệu phế thải chất phóng xạ, một người sẽ nói về dự án
“Yucca Moutain”, rồi các công ty trúng thầu, hãng nào lo phần nào cũng
như kế hoạch nghiên cứu, quản lý tài chánh và cuối cùng là hệ thống

thông tin, nối kết tất cả vào một mối do chính tôi trình bầy.

Tôi mừng thầm trong bụng vì bước đầu coi như thuận lợi. Trong nhóm
thuyết trình viên, ngoại trừ anh chàng giám đốc của hãng Duke
Engineering có vẻ hơi “kỳ thị” vì thường nhăn mặt hay nheo mắt mỗi khi
nhìn tôi, còn những người khác đều rất vui vẻ hòa đồng...

* * * * *

Tôi run run đứng dậy chuẩn bị lên bục thuyết trình khi bà Jeanette giới thiệu:

- Để tiếp tục chương trình, tôi xin nhường lời lại cho ông Sam, phó
chủ tịch của BAH sẽ giới thiệu một thuyết trình viên rất đặc biệt, đến
từ hãng TRW sẽ trình bầy với chúng ta về “systems integration” của dự
án “ Yucca Mountain ”.

Ông Sam chờ tôi bước lên bục thuyết trình và khi “ánh đèn sân khấu” đã
rọi vào tôi, mới bắt đầu lên tiếng:

- Kính thưa quý vị, tôi rất hãnh diện được bà phát ngôn viên của Bộ
Năng Lượng uỷ thác cho việc giới thiệu anh John Nguyễn, một thuyền
nhân Việt Nam đến Mỹ mới được 10 năm nay, và tôi đã có cơ may “quen
biết” anh ta trong thời gian đó. Suốt hơn 2 năm trời, mỗi tối anh John
vẫn tới lau chùi quét dọn văn phòng cho chúng tôi trong lúc theo học
đại học; kính thưa quý vị, chính cái hội trường này cũng đã từng được
anh ta hút bụi, lau bàn ghế... Và hôm nay, 8 năm sau, anh John đã trở
về, không phải để làm “custodian” buổi tối, nhưng là đứng trên “podium”

sáng nay để làm “thầy” dẫn giải cho chúng ta về phương án nối kết

tất cả hệ thống máy móc trong dự án này.

Kính thưa quý vị, giọng nói của anh John có thể còn mang nặng âm hưởng

Á Châu, nhưng đồ án anh ta đưa ra, tôi thiết nghĩ quý vị cũng sẽ đồng ý với
chúng tôi là “không chê vào đâu được” vì chính tôi và nhiều người đã
xem qua và tất cả đều đồng ý như thế. Bây giờ, tôi xin được trân trọng
giới thiệu anh John, một người đã rời bỏ “quê cha đất tổ” và gia đình
để bước xuống một chiếc thuyền tre nhỏ bé, cùng bạn bè vượt biển tìm
tự do, một thân một mình tới Mỹ, vừa tự mưu sinh vừa tiếp tục học để
có được ngày hôm nay. Và đây, anh John Nguyễn, một thuyền nhân Việt
Nam , một người lao công đã từng quét dọn nơi này, nhưng sáng hôm nay

là thuyết trình viên kỹ thuật của chúng ta.

Tôi bàng hoàng xúc động vì những lời giới thiệu của ông Sam... Trong
khi cả hội trường rền van tiếng vỗ tay cổ võ, tim tôi đập mạnh, tâm
trí tôi vượt thời gian tìm về dĩ vãng của những ngày gian khổ ở quê
nhà, những ngày lênh đênh trên biển, những ngày đợi chờ trong lo âu ở
trại tỵ nạn Galang, và những ngày đầu bơ vơ lạc lõng nơi xứ lạ quê
người. Khi tiếng vỗ tay vừa dứt, tôi nghẹn ngào run rẩy bắt đầu:

- Kính thưa quý vị, tôi xin chân thành cám ơn những lời giới thiệu
chân tình của bà Jeanette và ông Sam. Tôi xin cám ơn những tràng pháo
tay khích lệ của quý vị dành cho tôi, một người Việt Nam nói tiếng Mỹ
chưa rành. Tôi xin cám ơn ban giám đốc TRW và toàn thể ban quản trị dự
án “ Yucca Mountain ” đã tín nhiệm tôi... Từ chốn tận cùng của trái
tim tôi, một niềm cảm xúc nghẹn ngào đang ào ạt dâng lên như sóng đại
dương nên giọng nói của tôi lại càng khó nghe hơn lúc bình thường; tuy
nhiên, tôi tin tưởng rằng tất cả quý vị sẽ thông cảm bỏ qua những sai
lỗi của tôi trong cách phát âm tiếng Mỹ không chuẩn. Thêm vào đó, tôi
cũng hy vọng rằng những sơ đồ minh họa trên màn ảnh sẽ thay tôi giải
thích tất cả, vì ai trong chúng ta cũng hiểu rằng một biểu đồ (diagram)

còn có giá trị hơn cả ngàn lời giải thích loanh quanh...

Tôi thật sự choáng ngợp và bối rối vì một tràng pháo tay lớn và rất dài

vang lên từ khắp hội trường; tuy nhiên, tràng pháo tay đó cũng đã giúp tôi

thêm lòng tự tin và hoàn tất buổi thuyết trình một cách tốt đẹp. Cũng có

một vài câu hỏi có tính cách bắt bẻ, một vài ý kiến đề nghị thay đổi chỗ này

chỗ kia, nhưng phần lớn đều đồng ý và tán thành đề án kỹ thuật của TRW

do tôi trình bầy.

Ngay khi chương trình vừa chấm dứt, ông xếp của tôi chạy vội ra phía
sau hội trường nắm chặt tay tôi khích lệ:

- John. Chúng tôi rất hãnh diện vì anh. Anh cứ ở đây gặp gỡ làm quen
những người khác, hôm nay không cần về lại văn phòng. Ngày mai chúng
ta sẽ nói chuyện nhiều hơn. Cố gắng lên. Anh là m tốt lắm. Anh nói
bằng con tim và trí óc chứ không phải bằng miệng lưỡi... Đừng mang
nặng mặc cảm về giọng nói của mình nữa.

Tôi hớn hở bước ra hành lang phía trước hội trường, bắt tay trò chuyện
với nhiều người thuộc nhiều hãng xưởng khác nhau. Người hỏi về chuyện
vượt biên, “thuở hàn vi” ngày đi học tối làm lao công, kẻ hỏi về
phương án làm việc và trao đổi “business card”... Tôi choáng ngợp vì
ân tình của bao nhiêu người xa lạ, có những người đã từng là “đối thủ”
của tôi trong thời gian đấu thầu dự án Yucca Mountain... Giữa tiếng ồn
ào náo nhiệt của bao nhiêu người vây quanh, tôi nghe vọng tới một
giọng phụ nữ nói tiếng Việt:

- Anh Khanh nì... Mình chờ một tý gặp anh John làm quen và mời anh ấy
về Eden ăn trưa luôn cho vui.

- Đi thôi. Thằng chả chỉ gặp may chứ có hay ho gì hơn ai!

- Mình cũng được hãnh diện vì là người Việt chứ anh.

- Nếu Thy mê nó thì cứ ở lại chờ.

- Anh kỳ quá hà. Hơi một tý là ghen bậy ghen bạ. Đi thì đi...

Tôi ngoái cổ nhìn chung quanh nhưng vì chiều cao quá khiêm tốn của
mình nên không tìm được những người bạn “đồng hương yêu dấu” ấy...

Tự nhiên tôi cảm thấy cô đơn lạc lõng giữa rừng người không cùng màu da,
tiếng nói. Tôi được người ngoại quốc niềm nở tiếp đón và có vẻ thán
phục, nhưng hình như, tôi không được một số “đồng bào” của tôi tiếp
nhận! Tại sao?

Mãi gần nửa giờ sau tôi mới một mình lững thững lê bước ra bãi đậu xe,
lòng buồn man mác nhớ lại câu ca dao tôi đã thuộc nằm lòng từ thuở còn
mài đũng quần trên ghế trường tiểu học ở Làng Ba, Bình Giả:

Khôn ngoan đối đáp người ngoài,
Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau.

Mẹ Việt Nam ơi, từng bước từng bước chúng con đang hội nhập vào nền
văn hóa mới, nhưng cũng từng bước từng bước chúng con đang quên dần
tình nghĩa “đồng bào” theo truyền thuyết “con rồng cháu tiên” của hơn
bốn ngàn năm văn hiến. Liệu rồi thế hệ con cháu người Việt đang lưu
lạc khắp bốn phương trời có còn nhận nhau là anh chị em “máu đỏ da
vàng” nữa không?

Nguyễn Duy-An/ Lê Quang Thọ sưu tầm