Suy nghĩ về bài "chú Đại Bi" được phối thành nhạc

Tuy được trả lời là không thuộc thẩm quyền cũng như không phải là một cán bộ hoạt động văn hóa Phật giáo có chứng nhận hợp pháp, nhưng các bạn vẫn tin tưởng và chỉ xin một vài ý kiến nhỏ để  làm tinh thần ban đầu thực hiện các tâm nguyện nghệ thuật tiếp theo. Nghĩ đó là chuỵện lợi ích cho Phật pháp và trước tấm lòng ấy của các bạn chúng tôi đã chia sẻ một số vấn đề liên nhưng có giới hạn, bởi lẽ những gì chưa nói là phần tôn trọng một đấng “vô sư trí” trong các bạn.

Trong nghệ thuật không có biên giới cảm tác và cách thể hiện cũng chính là cách để công chúng biết đến giá trị thật của nhân tố thực hiện.

 

Thời gian qua, trên các phương tiện giải trí, chúng ta đã được nghe rất nhiều các bài chú (trong bài viết này người viết xin phép không gọi là Thần Chú để tránh hiểu lầm) được giới nhạc sĩ phổ thành nhạc rất hay, nhất là bài “Chú Đại Bi”. Ai cũng biết “chú” là mật ngữ riêng của chư Phật, Bồ tát, không thể dịch và không được dịch ra bất kỳ ngôn ngữ nào. Điều này lý giải tại sao các bài chú  thường được đọc rất nhanh, nghe âm điệu rất gần với ngữ tạng Pali hoặc Sansrit. Chúng ta nghe chư tăng đọc tụng chú Lăng Nghiêm – Thập Chú mỗi sớm thử xem, nó có một sự cuốn hút mạnh mẽ trước hết bằng chính âm điệu độc nhất vô nhị của thể loại kinh chú này. Với hàng cư sĩ chỉ với một bài tụng chú Đại Bi thôi nhưng vẫn phải bằng nhịp điệu bắt buộc bất thành văn ấy, tức là nhanh, hoặc nhanh vừa phải thì cũng sẽ thấy ngay được hiệu quả của một bài kinh chú. 

Bài chú Đại Bi tuy ngắn gọn, nằm trong phần Thập Chú sau Năm Đệ Lăng Nghiêm nhưng đã trở nên một phần thiết yếu trong mỗi thời khóa công phu, hộ niệm thường xuyên, ngoại trừ các nghi cúng vong (Theo nhiều ý kiến cho rằng Chú Đại Bi có hiệu quả trừ tà ma rất cao nên khi thỉnh vong không thể đọc bài chú này. Từ chỗ đó cũng có nhận định cho rằng mỗi vị cư sĩ phật tử tu theo chánh pháp hẳn ai cũng thược nằm lòng bài chú  này nên không thể có chuyện vong nhập váo các vị, và nếu có đó chính là chuyện lạ trong Phật giáo).

Chú Đại Bi được cho là một bài chú để củng cố thân tâm chúng ta trước mọi nghịch duyên- nghịch chướng duyên ở đây cũng được hiểu là thế lực u minh, ma chướng. Ngay từ câu tựa đầu tiên của bài chú này chúng ta cũng thấy được bóng dáng của Bồ tát Quán Thế Âm ngàn mắt ngàn tay “Thiên thủ thiên nhãn vô ngại Đại Bi tâm Đà la ni…”. Có lẽ do vậy mà không ít vị  còn cho rằng đó là một bài “Thần Chú” trị bá bệnh, giúp loại trừ tai nạn khổ ách và phù hộ bình an?  

 

Thế nên, khi bài chú Đại Bi được các nhạc sĩ và ca sĩ phối thành bài nhạc thì chúng ta cũng nên xem đó là chuyện bình thường. Vấn đề là khi thể hiện bản chất tinh túy của bài chú này có được bảo vệ hay không, bên cạnh đó còn là sự phối âm có được chăm chút kỷ lưỡng hay không, có như thế mới không tạo ra sự phản cảm, làm tổn hại đến tinh thần của chính người có tâm nguyện thực hiện. Nếu thấy trước được điều này cũng rất mong các ca sĩ nhạc sĩ chớ nên nản lòng mà hãy tiềp tục cống hiến và sáng tạo nghệ thuật thêm hơn, hy vọng khi đó những sai sót sẽ  không còn.

 

Có rất nhiều bài nhạc chú Đại Bi được trình làng với nhiều phong cách khác nhau, tùy theo khả năng đầu tư nghệ thuật của từng ca sĩ và ê kíp thực hiện. Nếu như chư tăng ni và phật tử khi đọc tụng, tất cả tạo ra âm giai rất êm tai, trang nghiêm và thành kính thì với các bài nhạc phối chú Đại Bi, các nhạc sĩ đã khéo léo phối bè và kéo bài chú Đại Bi về chân trời nghệ thuật xa hơn mà những ngỡ rằng chúng ta đang ở trong thời khóa đọc tụng của chính chư tăng ni và phật tử nơi chánh điện. Ca sĩ Kỳ Phương, Trường Sơn …đã rất thành công trong cả hai lĩnh vực này, chúng ta cũng nên một lần nghe qua để có được thẩm âm như vừa trình bày.

 

Đó là những hiệu quả về phần âm thanh nghe, còn nếu nhìn qua sân khấu hoặc video clip thì hiệu quả ít hơn, thậm chí sai sót có thể nhận thấy ngay.

 

Thật đáng tiếc cho ca sĩ Ưng Hoàng Phúc khi tâm nguyện trong sáng và thành kính của anh đã không được trọn vẹn trong phong cách thể hiện ca khúc “Tụng Chú Đại Bi (Maha Karunika Citta Dharani) - Ưng Hoàng Phúc Remix phong cách mới lạ”. Theo thiển ý người viết, trong ca khúc này có tới 3 lý do để anh phải đương đầu với nhiều lời chê trách (có tới hơn 75% cho rằng phản cảm, khó chấp nhận và chỉ với 25% chấp nhận được trong tổng số 4.061 phiếu thăm dò của VnExpress), thứ nhất: Nếu Ưng Hoàng Phúc chuyển nhẹ vài dòng nhạc vào thay vì đọc rap suốt sẽ hay hơn; thứ hai: Chú Đại Bi tuy có bóng dáng Thiên Thủ Thiên Nhãn của Bồ tát Quán Thế Âm nhưng vẫn là một bài chú riêng biệt, do vậy dòng nhạc intro đệm giữa là “Om mani Padme hum” là không hợp lý. Chưa kể càng vô lý hơn khi dòng intro mở đầu lại là “Nam mô A Di Đà Phật” (Tịnh độ tông) theo phong cách nhạc Phật Trung Hoa. Thứ Ba: (Như đã nói các phần trên,) nguyên nhân chính phá nát bài hát này của Ưng Hoàng Phúc chính là nhóm múa minh họa. Ngoài phong cách tung tăng không phù hợp còn là trang phục áo vạt hò lại có miếng vá màu đen bên vai phải (không rõ đó là ý gì) và đeo tràng hạt đồng bộ không phù hợp trong Mật tông.

 

Rất hiểu và thông cảm cho Ưng Hoàng Phúc qua sự đáng tiếc này, riêng người viết bài này thì vẫn thích  phong cách thể hiện của anh và luôn ủng hộ anh trong bước đường tìm hiểu Phật pháp, xin chớ nản lòng.

       

Nhân tiện, xin được nói thêm đôi dòng về vấn nạn múa minh họa và sự hỗ trợ sân khấu (chỉ riêng Phật giáo). Hiện nay sân khấu biểu diễn thường được hổ trợ bởi các điều kiện tiên tiến như âm thanh ánh sáng và video clip, tuy có phần rối rắm nhưng chính là để che bớt những nhược điểm của phong cách dàn dựng lẫn biểu diễn. Những điều kiện tiên tiến này sẽ là con dao hai lưỡi nếu biên độ nghệ thuật (lẫn tư duy Phật pháp) của đạo diễn còn hạn chế.

Chúng ta thường thấy thói quen của những đạo diễn thích phong cách áp đão, đưa lên sân khấu, chật thì thôi hình ảnh các vị sư xuất gia, bằng không thì các nhóm múa minh họa thay vào, không rõ để nói lên điều gì ngoải cách biện hộ “hỗ trợ-minh họa cho bài hát”.

Điều này nên hiểu theo nghĩa bóng thì xác đáng hơn. Như vậy chẳng hóa ra tài năng diễn xuất của diễn viên, ca sĩ ngày nay không còn tự tin, một mình có thể biến khoảng trống chung quanh thành một khoảng trời với những gì tác phẩm, lời bài hát đang được cất lên! Dẫu rằng không thể so sánh trường phái ước lệ tuyệt vời của ông bà chúng ta xưa kia trong các bộ môn kịch hát dân tộc như Chèo, Hát Bội …Nhưng cũng dễ hiểu một phong cách tả thực thái quá ngày càng hiện đại, chật chội trên sân khấu là đương nhiên môt khi tài năng  người diễn càng đi xuống. Nhìn vào các chương trình Phật giáo sẽ thấy rõ nhất những khiếm khuyết  trên. Chơi vơi, sáo mòn và dễ dãi đến ngán ngẫm.

Đó là chưa nói đến có những chương trình cũng gọi là Phật giáo  do một vài tự viện đứng ra thực hiện theo định kỳ ở ngoài khuôn viên nhưng để trả lời câu hỏi vì mục đích gì thì tất cả …lặng thinh!.

Dương Kinh Thành