Tôi đã có suốt một tuần lang thang ở “nghĩa địa vua Trần” nơi vùng đất Yên Sinh cổ (An Sinh, Đông Triều, Quảng Ninh), để ghi lại một cách sinh động nhất, đau đớn nhất về lăng mộ và các công trình đổ nát thờ các vị quân vương lừng lẫy của một triều đại vang bóng. 

Đã có quá nhiều xúc cảm quanh những câu chuyện đau lòng ấy. 8 vị vua Trần, với những ngôi mộ, đền thờ đổ nát, hoặc không còn gì, hoặc đã chìm dưới lòng hồ, hoặc chỉ còn lại vài viên gạch, vài chân đế cột trụ tố cáo sự vô tình của lớp hậu sinh. 
 

Những thứ còn lại ở lăng mộ vua Trần Anh Tông.

Đứng dưới đập nước Trại Lốc, đập nước đã xóa sổ lăng mộ vua Trần Minh Tông và nhấn chìm lăng mộ Trần Anh Tông, ông chủ thầu hồ Trại Lốc chỉ tay lên đỉnh Tây Yên Tử lẫn trong mây mờ bảo: “Phía sau mấy ngọn núi cao chót vót kia là nơi an nghỉ của vua Trần Nhân Tông đấy! Xa lắm, phải mất vài ngày đi bộ mới khám phá hết được lăng mộ và các công trình đổ nát trong rừng. Phải tìm được người hiểu biết, thuộc đường, mới đi tìm được”. 
 

Sườn Tây Yên Tử nhìn từ hồ Trại Lốc, thuộc xã An Sinh (Đông Triều, Quảng Ninh). Nơi Phật hoàng Trần Nhân Tông hóa sau mấy dãy núi trập trùng.

Cái chỉ tay của ông chủ thầu hồ Trại Lốc khiến tôi trằn trọc nhiều đêm. Không hiểu cái am đấng quân vương kiệt xuất Trần Nhân Tông kia từng tu hành, đoạn tuyệt hoàn toàn với hỉ nộ ái ố, rồi chết trong thế nằm nghiêng giữa rừng, để cây trúc mọc xuyên qua kia giờ như thế nào? Liệu lăng mộ, am tháp của ngài có phải chịu cảnh bị bọn trộm đổ cổ đánh mình nổ tung để tìm kho báu không? Hay lăng mộ của ngài cùng những công trình huyền thoại vẫn còn ẩn bóng dưới rặng tùng trong đại ngàn Yên Tử? 
 

Chùa Hoa Yên.

Ông Lê Quang, Phó giám đốc Trung tâm quản lý Di tích – Danh thắng Yên Tử đứng ở trụ sở cơ quan chỉ tay về dãy Yên Tử bảo: “Nếu so với các dãy núi khác ở Việt Nam, thì Yên Tử không phải là cao, chỗ cao nhất chỉ hơn ngàn mét so với mặt nước biển. Nhưng các cụ đã nói: Núi không cốt ở cao, vấn đề là trên núi có tiên ngụ, sông không cốt ở sâu, niềm thiêng ở chỗ dưới sông có rồng ở. Yên Tử được xưng tôn là đệ nhất danh sơn, là một non thiêng, bởi nó là ngọn núi của tâm linh, của Phật và chỉ những người có căn cơ với thiền mới ở trên đó được”. 
 

Tượng An Kỳ Sinh trên đỉnh Yên Tử.

  
Và, người có căn cơ đầu tiên và kỳ lạ nhất chính là đấng quân vương kiệt xuất Trần Nhân Tông. Làm sao một dãy núi bình thường lại có thể khiến một vị vua rũ bụi trần, bỏ long bào cùng với ngai vàng lấp lánh, người đẹp sớm chiều để khoác áo cà sa lên núi tu hành? Điều đó chứng tỏ mảnh đất này thiêng liêng, cuốn hút ngài ghê gớm lắm. 

Sự rũ bỏ tham sân si của ngài cao độ đến nỗi ngài coi cái chết là một điều giản dị đến khó tưởng tượng. Ngài nằm nghiêng thanh thản trong rừng, tựa dáng sư tử nằm, ngóng về xa xăm, rồi hóa giữa đại ngàn hoang vu, đến nỗi, khi cây trúc mọc xuyên qua người ngài, đệ tử mới phát hiện ra, để rồi dựng lại hình ảnh ấy bằng bức tượng đá gây cảm động cho muôn đời sau. 
 

Chen chúc lên chùa Đồng.

Theo ông Quang, Phật hoàng Trần Nhân Tông từng có 19 năm tu hành rất khắc nghiệt. Di tích chùa Cầm đã nói lên điều đó. Tôi đã cuốc bộ lên tận di tích chùa Cầm để tưởng nhớ tới việc ngài chỉ uống nước cầm hơi, không ăn uống gì. 

Trong chuyến nhiều ngày xuyên rừng thăm thẳm quanh dãy non thiêng Yên Tử, tôi đã được nghe kể và được tận mắt rất nhiều câu chuyện kỳ lạ về những đệ tử đang ngày đêm tu luyện theo lối khổ hạnh của ngài, với mong ước siêu thoát triệt để. Những câu chuyện về họ cứ ám ảnh, lơ mơ như trong cổ tích. Họ đang thầm lặng tiếp bước con đường mà vị Phật tổ của mình đã vạch ra. 
 

Thành kính trên đỉnh non thiêng.

Tôi đã gặp những vị sư kỳ lạ như Thích Minh Tiến, Đạt Ma Trí Thông, Thích Thanh Quý… bao năm kỳ công tu tập giữa rừng, trong hang đá như những thiền sư của xứ sở mây mù, xa xôi, nguồn cội Phật giáo mãi bên Tây Tạng. 

Họ bỏ chút ít thời gian để hái quả vả, chuối rừng ăn, uống nước cầm hơi, còn lại tất tật thời gian họ dành cho việc tu luyện trong mái đá giữa rừng già. Họ đang đi tìm đức Phật ở trong chính con người họ. 
 

Am tháp trên đường lên đỉnh Yên Tử.

Chuyện về những người tu hành khổ hạnh trong đại ngàn Yên Tử thì có nhiều lắm, kể cả ngày không hết. Nhưng, ám ảnh nhất với tôi, có lẽ là một vị nữ tu bên sườn Đông Yên Tử. Bà đã biến mất một cách kỳ lạ trên con đường hành xác. 

Chuyện rằng, thập kỷ 80, dãy Yên Tử còn hoang vu lắm, cây cối cổ thụ, dây leo chằng chịt, hùm beo gầm gừ, thì có một nữ tu khổ hạnh vạch đường lên núi. 

Nữ tu tìm lên khu vực di tích chùa Cầm, rồi sống đúng theo tinh thần tu hành của Phật hoàng. Bà chỉ ăn hai thứ duy nhất là măng mọc dưới đất và quả vả mọc trên cây. Người ta vẫn tin rằng, ăn quả vả mọc hoang trong rừng sẽ khiến lòng thiền sáng hơn. Mỗi ngày bà ăn một bữa ngon lành hai thứ đó, rồi ngồi trong am tu thiền. 
 

Am tháp ẩn hiện trong đại ngàn Yên Tử.

Những lâm tặc, những người đi rừng phát hiện ra bà. Người ta kể, dáng bà thanh mảnh, mặc áo nâu sồng, đôi mắt sáng rực, hiền từ như một vị Bồ Tát. 

Rồi người đi rừng phát hiện ra bà. Những câu chuyện đồn thổi về bà cứ ngày một lớn. Ai cũng tin bà là Bồ Tát hiển linh. Phật tử khắp nơi đổ về vái lạy bà như Thánh và xin theo bà hạ hầu khói nhang. 

Nhưng rồi một ngày, cách đây dăm năm, bà đột nhiên mất tích. Từ bấy đến giờ, chẳng ai còn thấy bóng dáng bà trong cánh rừng hoang rậm. Không ai biết bà tên gì, đến từ đâu. Các đệ tử khẳng định bà là đức Bồ Tát hiển linh. Người ta tin bà đã về thế giới cực lạc rồi.

Tôi còn được nghe một câu chuyện nữa, về một vị chân tu tên Hoàng, do bà vãi tên Minh, săn sóc am Ngọa Vân, sống ở thôn Tây Sơn (Bình Khê, Đông Triều) kể. 

Chẳng ai biết lý lịch của vị sư này, đến từ chùa nào. Sư Hoàng tin rằng chỉ có cách tu hành khổ hạnh theo lối của Phật hoàng Trần Nhân Tông mới về được thế giới cực lạc. 
 

Nơi sư Hoàng tu hành khổ hạnh giờ chỉ còn là bãi đất trống.

Ông dứt bỏ hoàn toàn bụi trần để ẩn tu trong rừng trúc, cách am Ngọa Vân không xa. Sư Hoàng chỉ có một mình sống giữa hoang vu rừng rậm. Ông dựng một căn lều nhỏ bằng trúc giữa rừng trúc, cách vườn mộ tháp cùng vườn tùng không xa, để bắt đầu một cuộc đời tu hành khổ hạnh. 

Ngày ông cũng chỉ ăn một bữa quả vả, hoặc chuối rừng, rau rừng vào đúng giờ ngọ, rồi ngồi thiền định giữa đại ngàn mịt mùng như những vị chân tu. Ông cũng được phát hiện bởi đám lâm tặc. 

Biết nơi tu hành khổ hạnh của sư Hoàng, bà Minh cùng các phật tử của Ngọa Vân am thi thoảng vẫn vạch rừng đến xem sư Hoàng tu hành ra sao. Bà thường hỏi sư cần gì thì sẽ cung ứng giúp, nhưng sư đều từ chối. 

Nhưng rồi, một ngày, chẳng ai thấy bóng dáng sư Hoàng đâu nữa. Ông đã biệt tăm, biệt tích. 

Tôi đã đi qua rừng trúc đó và chỉ còn thấy nền đất tịch mịch giữa rừng trúc mênh mang. Người ta bảo, ông đã về Thiên Trúc với vị Phật hoàng của mình. 
 

Lặng đi trước dấu tích ngôi chùa từng đẹp nhất thiên hạ

Tôi như bắt được vàng khi cầm trên tay tập tài liệu của PGS.TS. Phan Khanh, do anh Nguyễn Văn Sơn – cán bộ Phòng Văn hóa – Truyền thông huyện Đông Triều cung cấp, nói về các tuyến đường kết nối các di tích trên dãy Yên Tử từ 700 năm trước.

 Dạo một vòng quanh mỏm núi lảng bảng mây mù này, tôi có thể hình dung được cảnh tượng hoành tráng của một công trình Phật giáo khi xưa. 

Chinh phục dãy Yên Tử từ sườn Đông về hướng Tây theo đường Xích Tùng cổ chạm đến địa phận huyện Sơn Động (Bắc Giang) thì phải dừng lại, vì rừng rú bịt bùng lối đi, tôi đành vòng sang huyện Đông Triều (Quảng Ninh), vùng đất Yên Sinh cổ, nơi có khu nghĩa địa 8 vị vua triều Trần. 

Tôi như bắt được vàng khi cầm trên tay tập tài liệu của PGS.TS. Phan Khanh, do anh Nguyễn Văn Sơn – cán bộ Phòng Văn hóa – Truyền thông huyện Đông Triều cung cấp. Tài liệu có đoạn nói về các tuyến đường kết nối các di tích trên dãy Yên Tử từ 700 năm trước. 
 

Quang cảnh từ đỉnh Phật Sơn, nơi có chùa Hồ Thiên, nhìn xuống.

Theo đó, thời Trần, có một con đường từ chùa Quỳnh Lâm (trung tâm Phật giáo lớn nhất nước) đến đền Sinh, đền Thái, quần thể lăng mộ vua Trần, lên hệ thống Ngọa Vân, vòng sang chùa Hồ Thiên, Ba Bậc. Từ hệ thống di tích sườn Tây và Nam này, sẽ đi dọc sườn Yên Tử sang Hoa Yên, chùa Lân bên sườn Đông. 

Như vậy, thời Trần đã tạo ra một con đường liên thông nối các di tích từ sườn Tây và Nam sang sườn Đông của dãy Yên Tử, tạo thành một con đường hành đạo thông suốt dài mấy chục km quanh dãy núi thiêng. 
 

Những di vật của ngôi chùa Hồ Thiên nổi tiếng nằm lẫn với cỏ.

Thậm chí, nhà khảo cổ Nguyễn Văn Anh (Viện Khảo cổ học) còn đưa ra nhận định rằng, khu vực Ngọa Vân là cầu nối dài hệ thống chùa tháp của thiền phái này đến tận vùng Côn Sơn, Hải Dương ngày nay. 

Như vậy, ngay từ thời kỳ đó, vùng đất núi cao rừng rậm này từng là một hệ thống di tích Phật giáo vô cùng rộng lớn, mà hiện nay chúng ta vẫn chưa thể tưởng tượng nổi, chứ đừng nói đến chuyện khám phá hết. 

Nắm được con đường cổ kết nối các di tích Yên Tử, tôi tìm đến xã An Sinh. Nhà ông Nguyễn Hữu Tâm nằm ngay lăng mộ Trần Hiến Tông. Ông là người khá hiểu biết về sườn Tây và Nam Yên Tử. 
 

Dấu vết nền chùa.

Ông dẫn tôi lên đập Trại Lốc, con đập cao vòi vọi nhấn chìm cả 2 ngôi mộ khổng lồ của Trần Minh Tông và Trần Anh Tông, rồi chỉ tay ra tứ phía mô tả hệ thống di tích triều Trần ở vùng Yên Sinh cổ cho tôi nắm bắt. 

Đứng trên đập Trại Lốc, phóng tầm mắt về phía Nam, nhìn thấy khu vực nơi từng là chùa Quỳnh Lâm, nhìn rõ quần thể đền An Sinh mới được phục dựng, mỏm đồi từng có đền Thái khổng lồ và những khe núi, đỉnh đồi, nơi từng có những quần thể lăng mộ, đền đài nổi tiếng thờ các vua Trần. 

Thật đau lòng khi những di sản kỳ vĩ được ghi chép tường tận trong lịch sử, nằm trong tầm mắt khi đứng trên đập Trại Lốc giờ chẳng còn bóng dáng đâu nữa. 
 

Chân đế còn, nhưng bia đá đã bị đập vỡ.

Theo ông Tâm, từ đập Trại Lốc của xã An Sinh, sẽ có một con đường vòng cung đi lên am Ngọa Vân. Cứ bám dọc suối Trại Lốc, đi vòng sang phía huyện Lục Nam, xuyên qua những cánh rừng già, đại ngàn trúc, qua mấy dãy núi, lên đến đỉnh núi Bảo Đài (tên cổ là núi Vây Rồng), sẽ đến được am Ngọa Vân. 

Còn một con đường nữa là xuất phát từ con suối của xóm Tây Sơn (xã Bình Khê, Đông Triều) đi thẳng nên sườn núi Bảo Đài. Chỉ đi một đoạn, rẽ ngang về hướng Đông, sẽ gặp một di tích hoang phế tuyệt đẹp, mà theo các nhà khoa học, đó là chùa Hồ Thiên nổi tiếng.