Kỳ Viên Trung Nghĩa – Ngôi chùa do Đoan Huy Hoàng Thái hậu vận động sáng lập

Nói về thế đất của thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa, các nhà phong thủy gọi đó là cuộc đất“Tứ thủy triều quy, Tứ thú tụ” nghĩa là bốn phía đều có nước bao bọc ôm lấy thành phố và có bốn ngọn núi nhỏ tượng hình bốn con thú tụ lại để gìn giữ khí đất, giúp điều hòa âm dương và sự vượng phát của cả một vùng đất.

Bốn ngọn núi gồm có: Hòn Trại Thủy nằm ở địa đầu phía Tây thành phố Nha Trang có hình thù của một con dơi nằm xòe đôi cánh, cổ nhân gọi là Ngọc Bức Hàm Hoàn (dơi ngọc ngậm vòng ngọc); Hòn Hoa Sơn còn gọi là Núi Một, xưa kia dưới thời Lê Cảnh Hưng có một vị thiền sư pháp danh là Phật An đến cất một am tranh tu khổ hạnh trên núi, khi ngài tự hỏa táng thì đệ tử thu cất dựng một tháp nhỏ để thờ, phần núi nhô ra biển Đông có hình đầu rùa nên cổ nhân gọi là Kim Quy Đới Tháp (rùa vàng đội tháp); Núi Cảnh Long ở Chụt chạy dọc theo bờ biển như một con rồng giỡn nước nên người xưa gọi là Thanh Long Hý Thủy; và Hòn Sinh Trung trên mé đầm Xương Huân trông xa như con voi phục nên được gọi là Bạch Tượng Quyện Hồ (Voi trắng cuốn hồ nước).

Trên ngọn đồi Sinh Trung, chùa Kỳ Viên Trung Nghĩa tọa lạc tại số 132 đường Sinh Trung, phường Vạn Thạnh, thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa.

Chùa Kỳ Viên Trung Nghĩa ngày xưa nguyên là miếu thờ các vị công thần nhà Nguyễn, được xây dựng trên đất của làng Vạn Thạnh ở một khu vực có tên địa phương là Hà Ra vào năm 1802 dưới triều Gia Long, ban đầu gọi là miếu Tinh Trung nhưng sau lại đổi tên là Sinh Trung. Theo các nhà nghiên cứu thì tên núi được gọi theo tên ngôi miếu thờ ấy. Dưới triều vua Tự Đức, năm 1852, miếu được trùng tu và lại đổi tên là miếu Trung Nghĩa.

Khoảng các năm 1948 – 1950, Bà Đoan Huy Hoàng Thái hậu – tức bà Từ Cung, nhũ danh là Hoàng Thị Cúc, pháp danh Trừng Thành, tự Diệu Hòa, thân mẫu của vua Bảo Đại, vị vua cuối cùng triều Nguyễn, triều đại phong kiến cuối cùng ở nước ta – trong một dịp về thăm đất Khánh Hòa, đến Nha Trang, lên viếng miếu Trung Nghĩa, thấy nơi đây phong cảnh sơn thủy hữu tình, thâm nghiêm u tịch, thích hợp cho một ngôi chùa nên đã vận động Ban Khánh tiết và các cụ hào lão làng Vạn Thạnh hiến cúng cho Giáo hội Phật giáo tỉnh Khánh Hòa làm nơi thờ Phật. Sau khi việc vận động của Đức Bà Từ Cung có kết quả, Giáo hội Phật giáo tỉnh Khánh Hòa đã đặc cử một Ban Đại diện Phật giáo, gọi tên là Khuôn hội Phật giáo thôn III, Kỳ Viên.

Khi công cuộc tu chỉnh miếu Trung Nghĩa thành chùa thờ Phật hoàn tất, Giáo hội Phật giáo tỉnh Khánh Hòa và Phật tử Khuôn hội Kỳ Viên đã cung thỉnh vị Hội trưởng Hội Phật học Khánh Hòa, lúc bấy giờ là Thượng tọa Thích Thiện Minh, làm trụ trì. Ở cương vị trụ trì, Thiền sư Thích Thiện Minh đặt lại tên Linh Sơn Kỳ Viên Khuôn hội. Ngài chính là Tổ khai sơn chùa Kỳ Viên Trung Nghĩa (Nha Trang).

Vì nhiều công việc Phật sự của Giáo hội nên Hòa thượng Thích Thiện Minh đã cử Hòa thượng Thích Từ Mãn trụ trì. Sau một thời gian, Hòa thượng Thích Từ Mãn nhận nhiệm vụ Phật sự tại Đà Lạt, Hòa thượng Thích Từ Mãn đã giao lại cho Hòa thượng Thích Chí Tín trụ trì (1951-1957). Kế tiếp Hòa thượng Thích Chí Tín là Hòa thượng Thích Viên Mãn trụ trì (1958-1976).

Đất nước thống nhất, năm 1977 Thượng tọa Thích Trí Viên nhận trụ trì chùa Kỳ Viên do Viện Cao đẳng Phật học Hải Đức Nha Trang đề cử, Ban Đại diện Tỉnh hội Phật giáo Khánh Hòa bổ nhiệm. Sau khi nhận nhiệm vụ trụ trì Giáo hội giao, năm 1986 Thượng tọa Thích Trí Viên bắt đầu tu sửa những công trình phụ. Đến năm 1990, Thượng tọa trụ trì họp Ban Hộ tự, Ban Nghi lễ và Phật tử phát tâm đại trùng tu ngôi chánh điện, hậu Tổ và những công trình phụ khác…

Nhờ Tam bảo gia hộ, chư tôn đức Tăng Ni trợ niệm, nam nữ Phật tử phát tâm cúng dường, sau hơn mười tháng xây dựng ngôi chánh điện, hậu Tổ… đã hoàn tất. Đến ngày 19 tháng 2 năm 1992, Đại lễ Khánh thành được tổ chức và chùa được đổi tên là Kỳ Viên Trung Nghĩa tự. Kể từ khi Kỳ Viên Trung Nghĩa phạm vũ huy hoàng, trang nghiêm tú lệ, chùa là địa điểm dừng chân của chư Tăng, Phật tử vào những ngày lễ lớn. Năm 1993, giới tử của Đại giới đàn Trí Thủ Long Sơn quy tụ nơi đây. Năm 1995, Thượng tọa trụ trì và Ban Hộ tự đã xây dựng Tổ đường thờ Tổ khai sơn Hòa thượng Thích Thiện Minh, và giảng đường để có nơi Tăng chúng học và Phật tử sinh hoạt. Năm 1996, tu sửa lại tượng đài Quan Thế Âm lộ thiên. Năm 1997, xây dựng tượng Đức Di-lặc lộ thiên và bậc cấp. Năm 2000, tu sửa cổng tam quan. Năm 2002, tu sửa gác Đại hồng chung. Năm 2004, xây dựng tượng Đức Văn-thù Bồ-tát lộ thiên. Từ ấy đến nay, mỗi năm đều có xây dựng kiến tạo thêm: Lộc Uyển, phương trượng trụ trì, nhà khách, tượng đài Địa Tạng, tháp ô linh cốt… Và đặc biệt đã lắp cầu thang máy để chư tôn đức Tăng Ni cao niên và Phật tử lớn tuổi lên chùa được thuận tiện.

Kỳ Viên Trung Nghĩa là ngôi chùa đẹp, hiện là trụ sở của Ban Hoằng pháp GHPGVN tỉnh Khánh Hòa, là nơi tổ chức các khóa tu mùa hè cho thanh thiếu niên và các khóa thi Phật pháp cho cư sĩ Phật tử.

Chùa Kỳ Viên Trung Nghĩa ngày nay không chỉ là nơi Tăng chúng tu học, nơi sinh hoạt và tu tập của đạo tràng Pháp Hoa, một trong những đạo tràng được Hòa thượng Thích Trí Quảng hoằng pháp khắp mọi miền đất nước, nơi Phật tử sớm tối đi về tụng kinh, niệm Phật, tu nhân hướng thiện mà còn là địa chỉ du lịch văn hóa tâm linh của thành phố biển Nha Trang, quê hương xứ Trầm, biển Yến. ■

TRÍ BỬU

Tạp Chí Văn Hoá Phật Giáo số 192