Thăm di sản di tích ở Thanh Hóa và Quảng Bình

Nằm trong hệ thống di sản thiên nhiên Phong Nha – Kẻ Bàng, động Thiên Đường được người dân phát hiện vào năm 2005. Hai năm sau đó (2007), Hiệp hội Nghiên cứu hang động Hoàng gia Anh đã sang Quảng Bình và tiến hành khảo cứu hang động. Các nhà khảo cổ hang động Anh thực sự kinh ngạc và sững sờ trước vẻ đẹp kỳ vĩ của hang động này và đến năm 2010, Hiệp hội Nghiên cứu hang động Vương quốc Anh đã quyết định công nhận động Thiên Đường là một hang động đẹp nhất thế giới.

Có hai đường đi đến động Thiên Đường, đó là Quốc lộ 1A và đường Hồ Chí Minh nhánh Tây Trường Sơn. Tôi đi hướng QL 1A đến Đồng Hới theo đường vào khu vực di sản thiên nhiên Phong Nha – Kẻ Bàng. Động Thiên Đường cách Phong Nha – Kẻ Bàng khoảng 35km và cách nhánh Tây Trường Sơn 5km. Thăm động Thiên Đường, bạn phải dành ra thời gian mất một ngày, nếu buổi sáng khởi hành từ Huế. Vé vào cổng 150.000VNĐ/ người. Chúng tôi được xe điện chở vào tận chân núi. Từ đây mất khoảng ba mươi phút để đi theo con   đường vòng vèo lên trên núi, nơi có cửa hang động. Vừa mới đến cửa hang, tôi đã cảm nhận luồng không khí mát lạnh từ dưới hang hắt lên. Với sự đầu tư của tỉnh Quảng Bình, đường đi xuống hang được thiết kế theo lối cầu thang gỗ vững chắc, có đèn chiếu sáng dọc lối đi. Càng đi xuống, cảm nhận không khí mát lạnh càng tăng lên với nhiệt độ từ 18-20 độ C. Và thật đúng với tên gọi Thiên Đường, những thạch nhũ, tượng đá có màu sắc lộng lẫy, kỳ ảo hiện ra tứ phía. Nhiều thạch nhũ có hình thù kì lạ và lấp lánh như có dát kim cương. Xuống đến đáy hang động, nhìn ngược lên trần là cả một bầu trời màu sắc, lồng lộng và như lạc vào chốn bồng lai. Từ vị trí đáy hang nơi tôi đứng cho đến trần hang nơi cao nhất ngoài 100m, chiều rộng của hang từ 30m-100m và chiều dài của hang được Hiệp hội hang động Anh đánh giá là hang động dài nhất thế giới với 31,4km, nhưng chỉ mới khai thác bước đầu trên 2km.

Như đã nói, trong lòng hang Thiên Đường, suốt từ cổng vào hang cho đến xuống tới đáy hang đều có đèn chiếu sáng nhưng không soi rõ nơi mà ánh sáng không thâm nhập được bóng tối. Vì vậy, nếu bạn mang theo máy ảnh compact thì chỉ chụp rõ người trong phạm vi 3m mà không thấy rõ phông đá và thạch nhũ vốn rất đẹp. Nên sử dụng máy ảnh chuyên nghiệp DSLR có đèn flash trợ lực thì mới có thể cho ra những tấm ảnh chân thật. Trong lòng động cũng có đội ngũ chụp ảnh lưu động lấy liền, họ có những kỹ thuật chụp bằng máy chuyên nghiệp cho ra những tấm ảnh khá đẹp, mỗi tấm ảnh nhận tại cổng vào động là 25.000 VNĐ.

Chiều xuống nhanh, tôi rời động Thiên Đường quay về nghỉ tại Nga Sơn (Thanh Hóa) để sáng hôm sau thăm hang Từ Thức và đền thờ Mai An Tiêm, những di tích nổi tiếng của đất Thanh Hóa.

Hang Từ Thức thuộc huyện Nga Sơn. Giống như Bình Định có rượu Bàu Đá, Bình Chánh có rượu Gò Đen, Trà Vinh có rượu Xuân Thạnh…, loại rượu nếp Nga Sơn nồng độ từ 45-50 độ, uống vào tới đâu nghe nóng tới đó. Trước khi vào hang Từ Thức, chúng tôi thuê mỗi người một đôi dép nhựa, một đèn pin vì trong hang rất tối, trơn trợt và nhiều nước. Trước cổng vào hang có một tấm bia chữ Hán bằng đá cẩm thạch, đi thêm chút nữa có bàn thờ Từ Thức. Càng vào sâu, có những đoạn phài chui lòn qua các nhũ đá và lội qua những trũng nước sâu đến đầu gối. Hang có nhiều thạch nhũ đẹp và những tảng đá hình thù kì dị. Tôi cảm giác hang động thật âm u và lạnh lẽo, có lẽ do ít người ghé thăm. Đá ướt, trơn trượt và không khí ẩm ướt khiến chúng tôi không thể ở lâu trong hang. Theo truyền thuyết, Từ Thức là vị quan thanh liêm, gặp và cưới nàng Giáng Hương con của Thiên Đình. Sau một thời gian sống nơi bồng lai tiên cảnh, Từ Thức trở lại trần thế. Một ngày ở cõi tiên bằng trăm năm ở hạ giới, Từ Thức về thế gian thấy cảnh vật đã thay đổi nên bỏ đi biệt tích. Cho nên người ta gọi hang Từ Thức là động Bích Đào, nơi Từ Thức gặp gỡ Giáng Hương.

Sau khi gửi ít quà cho ông từ giữ hang động, chúng tôi rời khu di tích để đến đền thờ Mai An Tiêm, cũng thuộc huyện Nga Sơn (xã Nga Phú), cách hang Từ Thức khoảng 4km. Đền thờ Mai An Tiêm nằm tựa vào chân núi, có kiến trúc giản dị theo kiểu đền, đình Bắc Bộ. Đền có gian chính thờ Mai An Tiêm, đây là nhân vật lịch sử, sản sinh ra trái dưa hấu và cũng là quan lại thời Hùng Vương thứ 6. Do bị ghen ghét, ông đã bị vua đày ra đảo hoang. Tại đây Mai An Tiêm đã ăn một phần của một loại trái mà quạ đã ăn để rơi rớt. Thấy quả ăn ngon ngọt, giải khát nên Mai An Tiêm đã lấy hạt gieo trồng và quả dưa hấu đã xuất hiện cho đến ngày nay.

Đền thờ Mai An Tiêm nằm trên một khoảng đất rộng, phong cảnh núi và cây khá đẹp nhưng vắng vẻ. Lúc tôi đến thì thấy những người giữ đền đang đếm tiền từ thùng phước sương, toàn là tiền lẻ mệnh giá 500đ, 1.000đ, 2.000đ nhưng rất ít. Điều này cho thấy khách đến thăm không nhiều, còn những người tại địa phương thì đa số là nông dân nghèo. Đền Mai An Tiêm dù đã được công nhận là di tích văn hóa cấp tỉnh nhưng không nằm trong các tour du lịch và không nằm trên trục đường chính mà ở vị trí khá hẻo lánh; nên cũng như hang Từ Thức, ít người đến tham quan. Tuy vậy, hằng năm cơ quan địa phương và nhân dân đều tổ chức Lễ hội Mai An Tiêm từ ngày 12 đến ngày 15/3 âm lịch.

Từ mặt tiền đền, tôi nhìn ra phía cổng tứ trụ truyền thống, chợt bồi hồi liên tưởng đến các bậc tiền nhân và thật may mắn đến với thế hệ chúng tôi là còn được đặt chân đến những điểm di tích này, nơi những bậc cha ông một thời đã tạo ra những truyền thuyết như những bức chân dung lịch sử soi rọi từ đời này sang đời khác. Đó là dấu tích một thời nói lên tính khai phá của thời kỳ các vua Hùng dựng nước Văn Lang trên dải đất Thăng Long xưa. •■

Bài và ảnh: HOÀNG HẠ

Tạp Chí Văn Hoá Phật Giáo số 192