Một bài thơ của Buddhadasa Bikkhu

Các quan điểm vô cùng trong sáng và khoa học về Đạo pháp cũng như các chủ trương thật tinh khiết trong việc tu tập của ông cũng đã khiến cho một số người Phật giáo thủ cựu – và cả những người làm chính trị cực đoan – ngay trên quê hương ông phải khó chịu. Kể cả một vài học giả Tây phương cũng đã hiểu lầm ông. Thế nhưng con đường thênh thang và tinh khiết do ông khai mở ngày càng được nhiều người bước theo. Hai trong số các quan điểm chính yếu nhất của ông về Phật giáo là trước hết ông chỉ quan tâm đến kiếp sống hiện tại và không giảng hay đề cập đến các kiếp sống quá khứ cũng như tương lai, và sau đó đối với ông thì “tam giới” (dục giới, sắc giới và vô sắc giới) cũng như “lục đạo” (địa ngục, quỷ, súc sinh, A-tu-la, người và trời) cũng chỉ là những thể dạng biến đổi và tiếp nối của tâm thức trong kiếp sống hiện tại mà thôi. Nói cách khác là chúng ta đang luân hồi trong từng khoảnh khắc một trong kiếp sống này.

Bài thơ dưới đây được ông viết vào năm 1988, tức là năm năm trước khi ông qua đời, và đã được rất nhiều người biết đến vì nội dung thật nhân bản và khoan dung của nó. Bài thơ cũng đã được đăng tải trên rất nhiều trang web của Thái Lan cũng như trên toàn thế giới. Một Phật tử Thái Lan “vô danh” – có lẽ vì muốn chứng tỏ sự khiêm tốn của mình chăng (?) – đã dịch bài thơ này sang tiếng Anh với sự giúp đỡ của một Tỳ-kheo người Mỹ vào năm 1993, tức vào năm Buddhadasa Bikkhu qua đời. Tuy người Phật tử Thái trên đây không cho biết người Tỳ-kheo hiệu đính bản tiếng Anh là ai, thế nhưng cũng có thể nghĩ rằng vị này là một đệ tử trẻ người Mỹ của Buddhadasa mang pháp danh là Santikaro Bikkhu, đã từng dịch nhiều bài giảng và thơ của ông.

Gần đây hơn là vào năm 2011, một học giả Pháp là ông Louis Gabauche, cựu thành viên của Trường Viễn Đông Bác Cổ (École française d’Extrême Orient) đã căn cứ vào bài thơ này của Buddhadasa để viết một bài báo khá khúc chiết mang tựa đề “Những sự rạn nứt xã hội và Phật giáo dưới con mắt của nhà sư Buddhadasa Bikkhu” (Fractures sociales et Bouddhisme: le regard de Buddhadasa Bikkhu) nhằm bênh vực quan điểm của nhà sư này trên phương diện Đạo pháp cũng như xã hội và chính trị. Khi viết bài này, Louis Gabauche cũng đã dịch bài thơ của Buddhadasa sang tiếng Pháp và đặt vào cuối bài trong phần thư tịch.

Bài thơ của Buddhadasa không mang tựa đề gì cả mà chỉ ghi bên dưới là làm tại Suan Mokkh (Khu vườn Giác Ngộ) ngày 22 tháng 5, Phật lịch 2531 (tức là năm 1988). Louis Gabauche cũng có đề nghị ghép thêm cho bài thơ này một cái tựa: “Những kẻ khác… và chúng ta” (Les autres…  et nous). Thật ra bài thơ của Buddhadasa không cần phải có một cái tựa nào cả hầu nói lên ý nghĩa của nó, bởi vì từng vần trong bài thơ tự nó cũng đã nói lên được lòng bao dung và độ lượng của một con người tu hành chân chính. Tuy nhiên người dịch sang tiếng Việt cũng mạn phép nghĩ rằng một cái tựa nào đó chẳng hạn như “Giữa con người với nhau” biết đâu cũng có thể mang lại một chút tiền vị hầu có thể giúp chúng ta bước vào bầu không gian rộng mở trong lòng nhà sư Buddhadasa được dễ dàng hơn chăng? Dưới đây là bản dịch tiếng Anh bài thơ của Buddhadasa.

TREAT EACH HUMAN FRIEND BY THINKING THAT:

He is our friend who was born to be old, become ill, and die, together with us.

He is our friend swimming around in the changing cycles with us.

He is under the power of defilements like us, hence he sometimes errs.

He also has lust, hatred, and delusion, no less than we. He therefore errs sometimes, like us.

He neither knows why he was born nor knows nibbana, just the same as us.

He is stupid in some things like we used to be.

He does some things accordingly to his own likes, the same as we used to do.

He also wants to be good, as well as we who want even more to be good – outstanding – famous.

He often takes much and much more from others whenever he has a chance, just like us.

He has the right to be madly good, drunkenly good, deludedly good, and drowning in good, just like us.

He is an ordinary man attached to many things, just like us.

He does not have the duty to suffer or die for us. He is our friend of the same nation and religion.

He does things impetuously and abruptly just as we do. He has the duty to be responsible for his own family, not for ours.

He has the right to his own tastes and preferences. He has the right to choose anything (even a religion) for his own satisfaction.

He has the right to share equally with us the public property.

He has the right to be neurotic or mad as well as we. He has the right to ask for help and sympathy from us. He has the right to be forgiven by us according to the circumstances.

He has the right to be socialist or libertarian in accordance with his own disposition.

He has the right to be selfish before thinking of others. He has the human right, equal to us, to be in this world. If we think in these ways, no conflicts will occur. Buddhadasa Indapanno

Mokkhabalarama, Chaiya 22 tháng 5, Phật lịch 2531 (1988)

[Một Phật tử vô danh đặt hết lòng tin nơi lòng nhân ái và từ bi vô biên của nhà sư Buddhadhasa nên đã mạn phép dịch bài thơ này của ông sang tiếng Anh, với sự giúp đỡ của một Tỳ-kheo người Mỹ.

Ngày 2, tháng 6, Phật lịch 2536 (1993)]

Bản Việt dịch của Hoang Phong:

HÃY XEM MỖI NGƯỜI LÀ BẠN TA VÀ NGHĨ RẰNG: Người ấy là bạn ta, cùng sinh ra đời để rồi sẽ già nua,

bệnh tật và chết cùng ta.

Người ấy là bạn ta, cùng ngụp lặn với ta trong vòng sinh diệt.

Người ấy cũng vướng bụi trần ô nhiễm như ta, do đó đôi khi cũng phạm vào lầm lỗi.

Người ấy cũng mang đầy dục vọng, thù hận và mê lầm, nào có khác ta đâu!

Cũng như ta, người ấy cũng lắm khi nhầm lẫn. Người ấy cũng chẳng biết tại sao mình lại sinh ra đời, và cũng chẳng biết thế nào là niết bàn, quả là giống y như ta!

Có những thứ mà người ấy cũng ngô nghê như ta trước đây.

Người ấy cũng làm những thứ theo sở thích mình, như ta cũng từng làm trước đây.

Người ấy cũng muốn mình giỏi giang, cũng như chính ta luôn muốn mình giỏi hơn, sáng chói hơn, danh tiếng hơn.

Người ấy thường chiếm lấy thật nhiều những gì của kẻ khác mỗi khi có cơ hội, nào có khác gì ta đâu!

Người ấy có quyền cuồng điên, say mê, đắm mình trong cái tốt đẹp, cũng như ta vậy.

Người ấy là một kẻ bình thường với bao nhiêu thứ ràng buộc, cũng như ta vậy thôi.

Người ấy nào có bổn phận phải gánh chịu khổ đau và chết thay cho ta đâu

Người ấy là một người bạn cùng quê hương và tín ngưỡng với ta.

Chẳng khác gì ta, người ấy cũng hành động bồng bột và thiếu suy nghĩ.

Người ấy có bổn phận với gia đình mình chứ nào có trách nhiệm gì với gia đình của ta đâu.

Người ấy có quyền chạy theo các sở thích và những thú vui riêng.

Người ấy có quyền chọn lựa bất cứ gì (kể cả tôn giáo) theo sở thích của mình.

Người ấy có quyền thụ hưởng các tiện nghi công cộng ngang hàng với ta.

Người ấy có quyền để cho tâm thần bấn loạn và điên rồ, chẳng khác gì với ta.

Người ấy có quyền kêu gọi sự giúp đỡ và chờ đợi sự ân cần xót thương của ta.

Người ấy có quyền được ta tha thứ tùy theo từng hoàn cảnh.

Người ấy có quyền theo xã hội chủ nghĩa hay chế độ tự do tùy theo hoàn cảnh đẩy đưa.

Người ấy có quyền ích kỷ trước khi nghĩ đến kẻ khác. Người ấy được hưởng nhân quyền ngang hàng với

ta trong thế giới này.

Nếu tất cả chúng ta đều biết nghĩ suy như thế thì xung đột nào có thể xảy ra!

Bản dịch tiếng Pháp của Louis Gabauche:

Les autres… et nous

Agissons avec nos compagnons d’humanité en gardant ceci à l’esprit:

Ils sont nos compagnons de naissance, de vieillesse, de souffrance et de mort!

Ils sont nos compagnons d’errance dans le même tourbillon des morts et des naissances!

Ils tombent sous le pouvoir des passions, comme nous! Ils n’ont pas moins d’envies, de colères, de choix stupides que nous!

Ils s’oublient parfois, comme nous! Ils ne savent pas pourquoi ils sont nés, comme nous!

Ils ne savent pas ce qu’est le nirvana, comme nous! Ils sont idiots, parfois, comme nous!

Ils se font plaisir, parfois, comme nous!

Ils sont ambitieux, comme nous qui cherchons le succès, la gloire et la célébrité!

Ils s’enrichissent et profitent de leur position à l’occasion, comme nous!

Ils ont aussi le droit d’être fous de réussite, drogués de réussite, trompés par la réussite, noyés dans leur réussite, comme nous!

Ce sont des gens ordinaires qui s’attachent à des tas de choses, comme nous!

Ils n’ont pas à souffrir ou à mourir à notre place! Ils sont nos compatriotes et nos coreligionnaires,

Ils prennent des décisions irréfléchies, comme nous! Ils ont le devoir de prendre soin de leur famille, pas de la nôtre!

Ils ont le droit d’avoir les goûts qui leur plaisent!

Ils ont le droit de choisir ce qui leur plaît, y compris leur religion!

Ils ont le droit de profiter des biens publics, autant que nous!

Ils ont le droit d’être névrosés ou fous, autant que nous! Ils ont le droit de demander notre aide et notre compréhension!

Ils ont le droit d’obtenir notre pardon à la mesure des circonstances!

Ils ont le droit d’être socialistes ou libéraux, comme il leur plaît!

Ils ont le droit d’être égoïstes avant d’être généreux! Ils ont le droit, comme êtres humains, de vivre dans le monde, comme nous!

Si nous arrivions à penser ainsi, il n’y aurait plus aucun conflit possible.

Tạp Chí Văn Hóa Phật Giáo số 174